• Πώς τιμάται η μνήμη της Παναγιάς στα νησιά της Δωδεκανήσου
Σήμερα, γιορτάζεται σε όλη την Ελλάδα η Κοίμηση της Θεοτόκου, η μεγαλύτερη θρησκευτική γιορτή του καλοκαιριού ή όπως ονομάζεται «Το Πάσχα του Καλοκαιριού».
Μεγάλες εκκλησίες και ξωκλήσια σε κάθε γωνιά της Ελλάδας στολίζονται, οι θαυματουργές εικόνες γεμίζουν λουλούδια και οι πιστοί σπεύδουν να προσκυνήσουν τη χάρη της Παναγίας. Στην Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία ο εορτασμός της Κοίμησης της Θεοτόκου περιλαμβάνει κατά πρώτο λόγο το θάνατο και την ταφή της Παναγίας και κατά δεύτερο την ανάσταση και τη μετάστασή της στους ουρανούς.
Εκδηλώσεις και πανηγύρια διοργανώνονται από τις τοπικές κοινωνίες και τους πολιτιστικούς συλλόγους κάθε περιοχής και ο θρησκευτικός χαρακτήρας συνδέεται άρρηκτα με τη διασκέδαση, με τη συμμετοχή όλων. Ασβεστώνουν τις αυλές και τις πλατείες, βάζουν συμμετρικά τις καρέκλες και φορούν τα καλύτερά τους ρούχα.
Σήμερα κορυφώνονται οι εκδηλώσεις του Δεκαπενταύγουστου στη Ρόδο, στα Δωδεκάνησα αλλά και σε όλη την Ελλάδα. Πλάι στους επιδέξιους χορευτές και στους βαθιά θρησκευομένους, συναντά κανείς όλο και περισσότερους νέους αλλά και αλλοδαπούς τουρίστες που μοιάζουν να γοητεύονται από το τελετουργικό, οι ρίζες του οποίου χάνονται στο παρελθόν.
Ο θεσμός των πανηγυριών όχι μόνο αντέχει αλλά μετά την περίοδο της πανδημίας έχει επανέλθει δυναμικά συγκεντρώνοντας πλήθος κόσμου.
Το «Πάσχα του καλοκαιριού» σήμερα 15 Αυγούστου ημέρα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, έχει ως σημεία αναφοράς στη Ρόδο, την Ιαλυσό και την Κρεμαστή.
Στο χωριό της Κρεμαστής, σε μια από τις ωραιότερες εκκλησίες που τιμά την Κοίμηση της Θεοτόκου, συγκεντρώνονται πιστοί και επισκέπτες από τη Ρόδο και ολόκληρη την Δωδεκάνησο ενώ στήνεται και το μεγαλύτερο πανηγύρι σε έκταση αλλά και σε διάρκεια με πλήθος εκδηλώσεων, παράλληλα με την Πανελλήνια Εκθεση Κρεμαστής.
Η θαυματουργή εικόνα της Παναγιάς στην Κρεμαστή, η οποία χρονολογείται από τον 15ο αιώνα, είναι ζωγραφισμένη επάνω σε ξύλο σχήματος ημικυκλικού.
Η εικόνα παριστάνει τη Θεοτόκο να έχει στην αγκαλιά της το Χριστό, ο οποίος ευλογεί τους πιστούς. Δεξιά και αριστερά στέκονται άγγελοι που υποκλίνονται ευλαβικά, ενώ στο μεσοδιάστημα των αγγέλων και του στέμματος της Θεοτόκου καλύπτουν τα γράμματα ΜΗΡ Θ.Χ.
Τα μεγάλα και εκφραστικά μάτια της Παναγιάς είναι η αιτία που πολλοί πιστοί της απέδωσαν το προσωνύμιο «Μαυρομάτα».
Στην Ιαλυσό επίσης συγκεντρώνεται πλήθος κόσμου για τις θρησκευτικές εκδηλώσεις και την περιφορά του Επιταφίου της Παναγίας.
Ο εορτασμός της Κοίμησης της Θεοτόκου εκτός από την Κρεμαστή και την Ιαλυσό, εορτάζεται επίσης στον Εμπωνα, στα Αφάντου στο Βάτι, στην Σάλακο, στην Ιστριο, στο Ασκληπειό στην Νότια Ρόδο καθώς και σε πολλά σε πολλά εξωκλήσια και ναούς του νησιού.
ΣΤΑ ΝΗΣΙΑ
ΤΗΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ
-Στην Κάρπαθο, το πανηγύρι της Κοίμησης της Θεοτόκου, στην Όλυμπο, είναι από τα πιο κατανυκτικά. Οι λειτουργίες του Δεκαπενταύγουστου στην εκκλησία της Κοιμήσεως είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το πένθος, που χαρακτηρίζει τη γιορτή και το ίδιο στοιχείο διατηρείται και στις εκδηλώσεις της ημέρας. Αποκορύφωμα του παραδοσιακού εορτασμού είναι ο χορός που γίνεται στη μικρή πλατεία, μπρος στην εκκλησιά της Παναγίας, με τους οργανοπαίκτες να παίζουν τον Κάτω Χορό, αργόσυρτο και με σοβαρή διάθεση. Ξεκινά από τους άντρες και ακολουθούν οι γυναίκες ντυμένες με τις εκπληκτικής ομορφιάς παραδοσιακές γιορτινές στολές τους.
– Στην Πάτμο, το νησί της Ορθοδοξίας, όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το ιστορικό Μοναστήρι της Αποκάλυψης, ο χρυσοποίκιλτος επιτάφιος περιφέρεται από τους μοναχούς στα σοκάκια του νησιού, ενώ οι καμπάνες ηχούν ασταμάτητα.
Η Παναγία η Διασώζουσα, πίσω από τη Μονή του Θεολόγου, η εκκλησία της Παναγιάς του Γράβα στη Χώρα, το κάθισμα της Παναγίας του Απόλου στον Κάμπο, το μοναστήρι της Παναγίας στο Λιβάδι, η Παναγία η Κουμάνα στη Σκάλα είναι μερικές μόνο από τις υπάρχουσες στο νησί. Στην κορυφή της χερσονήσου Γερανού δεσπόζει η Παναγία του Γερανού. Στις 14 Αυγούστου τελείται εσπερινός και την ανήμερα γίνεται λειτουργία με λαϊκό πανηγύρι που διαρκεί όλη τη νύχτα.
– Στην Κάσο και στο χωριό Παναγιά, γίνεται το μεγαλύτερο πανηγύρι του νησιού. Όλα τα πατροπαράδοτα έθιμα τηρούνται με ευλάβεια και δεν είναι λίγοι οι ξενιτεμένοι Κασιώτες που επιλέγουν αυτή τη μέρα για να επισκεφθούν τον τόπο τους.
Η Ιερά Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, της επιλεγόμενης Κυράς στον Εμπορειό Νισύρου αποκαλείται και «Καρπαθιά». Η παράδοση αναφέρει ότι κατά τον 16ο αιώνα στάλθηκε από το καρπάθικο μοναστήρι της Κυράς Παναγιάς στην Κωνσταντινούπολη ένα μικρό εικόνισμα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου για να αργυρωθεί. Κατά την επιστροφή, το καράβι συνάντησε μεγάλη τρικυμία και βυθίστηκε. Η θάλασσα έβγαλε το εικόνισμα σε μια περιοχή της Νισύρου που ακόμα και σήμερα ονομάζεται Λαγκαδάκι της Παναγιάς.
-Στην Χάλκη με λαμπρότητα και κατάνυξη τιμάται η Παναγιά η Χωριανή. Το πανηγύρι της Παναγιάς της Χωριανής στο Χωριό είναι μοναδικό και το τελετουργικό του παραμένει αναλλοίωτο εδώ και δεκαετίες. Δυο – τρεις ημέρες πριν από τον Δεκαπενταύγουστο καθαρίζουν όλοι μαζί την εκκλησία, ενώ την παραμονή ξεκινούν για το Χωριό.
Το γλέντι αρχίζει με χαρούμενα και σατιρικά δίστιχα τα οποία μαζί με το γλυκόλαλο ήχο της λύρας γεννούν αναμνήσεις και συγκινήσεις καθώς τα δίστιχα δείχνουν τον πόνο που αισθάνονται οι Χαλκίτες όταν βρεθούν στο ερειπωμένο πια Χωριό, την παλιά πρωτεύουσα του νησιού, και θυμηθούν πώς ήταν κάποτε. Στις 13 Αυγούστου κάθε χρόνο Χαλκίτες μεταφέρουν την εικόνα της Παναγίας κρατώντας την στα χέρια, στην εκκλησία του παλιού χωριού για να ξεκινήσουν οι εκδηλώσεις την παραμονή του Δεκαπενταύγουστου.
-Στην Κάλυμνο το φορτωμένο με παραδόσεις καστρομονάστηρο της Παναγιάς της Κυρά-Ψηλής στο Βαθύ, η Παναγιά της Τελένδου, η Παναγιά της Ψερίμου και η Παναγιά των Αργινωτών είναι μερικές από τις εκκλησιές όπου πραγματοποιούνται ειδικές πανηγύρεις με αθρόα συρροή πιστών.
Παλιά στις εκκλησιές της Κυρά Ψηλής, της Γαλατιανής και της Ψεριμιώτισσας, το βράδυ της παραμονής και μετά τον εσπερινό προσφέρονταν ρεβίθια φούρνου, ενώ ανήμερα έσφαζαν αρνιά και ακολουθούσε μεγάλο γλέντι υπό τους ήχους τσαμπούνας, βιολιού και λαούτου. Σήμερα έχει επεκταθεί και σε άλλες εκκλησίες η προσφορά των ρεβιθιών, αλλά έχει σχεδόν- με εξαίρεση τη Ψεριμιώτισσα- εκλείψει το σφάξιμο των αρνιών.
– Στην Αστυπάλαια, στην Παναγιά την Πορταΐτισσα σήμερα ανήμερα, έξω από την εκκλησία, μαγειρεύουν το «Λαμπριανό» και γίνεται μεγάλο γλέντι.
–Στην Παναγία Σπηλιανή στη Νίσυρο. Το μοναστήρι φιλοξενεί γυναίκες της Νισύρου και των άλλων νησιών, ανύπαντρες ή παντρεμένες, που ζητούν τη βοήθεια της Παναγίας. Κατά τη διάρκεια αυτών των ημερών η κάθε μια δεσμεύεται να κάνει καθημερινά 300 μετάνοιες, γονατιστή μπροστά στην εικόνα της Παναγίας, ψέλνοντας το Μοιρολόι της Μεγαλόχαρης και αυτοσχέδιες παρακλήσεις. Τη μέρα της γιορτής αφού γίνει λειτουργία και αγιαστεί το κόλλυβο (στάρι), σχηματίζεται πομπή που κατεβαίνει τα σκαλιά. Περιφέρεται μέσα στο Μανδράκι και καταλήγει στο Ζησιμοπούλειο θέατρο πάνω από την κεντρική πλατεία, όπου παρατίθεται γεύμα για όλους. Το βράδυ στήνεται χορός, η λεγόμενη «κούπα της Παναγίας». Η πρώτη του χορού κρατά μια κούπα καθώς χορεύει. Οποιος μπαίνει στο χορό ρίχνει χρήματα για το μοναστήρι και το νησί.
