• Από το 1987 ανακαλύπτει ναυάγια στον βυθό των ελληνικών θαλασσών και ερευνά τις ιστορίες τους • Το όνομά του έχει συνδεθεί με το αντιτορπιλικό «Βασίλισσα ‘Ολγα» στη Λέρο
Ο κορυφαίος Έλληνας δύτης-ερευνητής Κώστας Θωκταρίδης, με δωδεκανησιακή καταγωγή μιλάει στη «δ», σε μία ενδιαφέρουσα συνέντευξη για τα ναυάγια στα Δωδεκάνησα, τον καταδυτικό τουρισμό, τον βυθό της Μεσογείου. Μέχρι σήμερα έχει εντοπίσει περισσότερα από 500 βυθισμένα σκάφη κάθε τύπου στις ελληνικές θάλασσες. Με επιμονή εδώ και χρόνια «κυνηγά» την ιστορία των ναυαγίων στις θάλασσες της Ελλάδας και βεβαίως της Δωδεκανήσου απ’ άκρο εις άκρο του νομού, την οποία έχει εξερευνήσει καταδυτικά ουκ ολίγες φορές.
Άλλωστε το όνομά του έχει συνδεθεί με το αντιτορπιλικό «Βασίλισσα ‘Ολγα» στη Λέρο, το ελληνικό ελικόπτερο στα Ίμια, το υποβρύχιο «Περσέας» στην Κεφαλονιά, τον αδερφό του «Τιτανικού», τον «Βρετανικό» στο Κάβο Ντόρο και τη διαδικασία ανεύρεσης του ιστορικού υποβρυχίου «Κατσώνης» του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού.
Ο ίδιος σε παλαιότερες συνεντεύξεις του, αλλά και σε κατ’ ιδίαν συζήτησή μας πριν από έναν χρόνο με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου «Ο τελευταίος ήρωας του Αδρίας-Γιώργος Τασσάς», του συγγραφέα Κωνσταντίνου Τασσά στη Ρόδο, εξήγησε πως όταν τον Δεκέμβριο του 1968 ερχόταν στον κόσμο με τη Θεσσαλονίκη και τη Σύμη στο DNA του, δεν φανταζόταν πως σήμερα θα είχε χιλιάδες ώρες στο βυθό, χιλιάδες καταγεγραμμένες βουτιές σε βάθος που άγγιξε τα 212 μέτρα.
Έχει το ρεκόρ στις βαθιές καταδύσεις μεικτών αερίων, βατραχάνθρωπος, επιθεωρητής υποβρυχίων έργων, χειριστής του προηγμένου βαθυσκάφους «Θέτις», είναι κάτοχος και χειριστής ROV τηλεκατευθυνόμενων οχημάτων που μπορούν να φτάσουν ακόμη σε βάθος 1.000 μέτρων.
Αναλυτικά η συνέντευξη:
• Κύριε Θωκταρίδη, υπάρχουν ακόμη διάσημα ναυάγια που δεν έχουν εντοπιστεί στην χώρα μας που κρύβουν μυστικά;
Ναι, πολλά! Όσο ψάχνεις στα αρχεία τόσο ανακαλύπτεις σημαντικές ιστορίες, οι καλύτερες είναι αυτές που δεν έχουν ειπωθεί. Συνήθως ασχολούμαι με ναυάγια που δεν έχουν βρεθεί στο παρελθόν, η διαδικασία έρευνας στα αρχεία είναι πολύ συναρπαστική διότι είναι σαν να συμπληρώνεις ένα πάζλ βρίσκεσαι σε εγρήγορση αναζήτησης και συνήθως αυτό διαρκεί χρόνια όπου με την πάροδο του χρόνου κορυφώνεται το ενδιαφέρον διότι οι ανθρώπινες ιστορίες σε ταξιδεύουν στα γεγονότα της εποχής. Αυτή η διαδρομή είναι ένα ταξίδι στο χρόνο πολύ συναρπαστικό και αυτό πυροδοτεί μια σειρά έντονων συναισθημάτων αναζήτησης. Είναι ένα ταξίδι που δεν τελειώνει ποτέ.
• Τελικά έχετε εντοπίσει το στίγμα που βυθίστηκε το Donizetti και τι μπορεί να σημαίνει ο εντοπισμός του τραγικού αυτού πλοίου;
Κυρία Παμπρή, είχαμε κάνει μια πολύ καλή έρευνα στο Καρπάθιο το 2022 και αρχικά εντοπίσαμε ένα ναυάγιο νοτιοδυτικά της Ρόδου που είχε όλα τα χαρακτηριστικά μοιάζοντας πάρα πολύ με το Donizetti, είχε ακριβώς τις ίδιες διαστάσεις! Μετά από προσεκτικό έλεγχο και επειδή δεν βρέθηκαν ανθρώπινα ίχνη (παπούτσια, οστά, καραβάνες κ.λπ.) καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι μάλλον δεν είναι αυτό. Το ονομάσαμε «το άγνωστο ναυάγιο της Ρόδου», ακόμη και σήμερα δεν το έχουμε ταυτοποιήσει, παρέμεινε μυστήριο. Μετά από νέα ιστορική έρευνα στα βρετανικά κρατικά αρχεία (The National Archives) στο Kew λίγο έξω από το Λονδίνο εντόπισα μια σειρά πάρα πολύ σημαντικών εγγράφων και πλέον είμαι πολύ σίγουρος για την τελική θέση του ναυαγίου, αλλά αυτό σημαίνει νέα έρευνα στην Ρόδο και το κόστος είναι πολύ μεγάλο. Οι έρευνες γίνονται από αγάπη για την ναυτική ιστορία και μου κοστίζουν πολλά χρήματα, δεν έχουμε ούτε χορηγούς ούτε σπόνσορες, ό,τι κάνουμε το κάνουμε από μεράκι εφόσον έχουμε περισσευούμενο χρόνο και χρήματα για καύσιμα κ.λπ. Ελπίζω στο μέλλον να μου δοθεί η ευκαιρία να το συνδυάσω με κάποια δουλειά στην ευρύτερη περιοχή και έτσι να ολοκληρώσω την έρευνα αυτή.
• Στην παρουσίαση του βιβλίου του Κ. Τασσά για το «Αδρίας» είχατε αναφέρει ότι επίκειται νέα έρευνα για τον εντοπισμό ευρημάτων του αντιτορπιλικού;
Ήταν μια πρωτοβουλία του κ. Τασσά και είχε εκδηλώσει και ένα σχετικό ενδιαφέρον ο τότε δήμαρχος Καλύμνου, αλλά δεν προχώρησε. Αυτά τα ναυάγια παρουσιάζουν σημαντικό ιστορικό ενδιαφέρον, τα νερά είναι πολύ καθαρά δηλαδή υπάρχει εξαιρετική ορατότητα όλο το χρόνο και ειδικά τα νερά πέριξ Καλύμνου είναι εύκολα χωρίς υποβρύχια ρεύματα ρηχά περίπου 90 -100 μέτρα διότι στην πραγματικότητα είναι μια ισοβαθής στην οποία είχα κάνει 14 αποστολές δικές μου και άλλες 2 αποστολές με ωκεανογραφικά πλοία με ηχοβολιστικά πλευρικής σάρωσης και πολυδεσμικό (Multi beam sonar) οπότε γνωρίζω πάρα πολύ καλά σχεδόν όλα τα ναυάγια μεταξύ Καρπάθου, Ρόδου, Καλύμνου, Κω, Ψερίμου και Λέρου. Εκεί έψαχνα για πολλά χρόνια ένα βρετανικό υποβρύχιο το HMS Trooper που όπως θα αποδειχθεί σύντομα ήταν αλλού.
• Τι ναυάγια υπάρχουν περιμετρικά της Ρόδου και στα γειτονικά δορυφορικά νησιά;
Υπάρχουν πολύ σημαντικά πλοία όπως το Fiume με σημαντική ιστορία. Ειδικά στα βρετανικά αρχεία αλλά και στην υπηρεσία ιστορίας Ναυτικού ανακαλύψαμε πολλά νέα στοιχεία για την υπόθεση, που θα μπορούσα να τα χαρακτηρίσω ανατρεπτικά σε σχέση με αυτά που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα.
Το ΠΥΘΕΑΣ που είναι το μοναδικό ελληνικό ναυάγιο liberty που μπορεί να δει κάποιος στην Ελλάδα (εκτός από το μουσείο στον Πειραιά, αναφέρομαι σε ναυάγιο). Το συμβολικό όνομα Liberty δόθηκε σε αυτή την κατηγορία φορτηγών πλοίων τα οποία είχαν βασικό σχεδιασμό στο Ηνωμένο Βασίλειο και μαζική παραγωγή στις Ηνωμένες Πολιτείες, με σκοπό να καλύψουν την αυξανόμενη ανάγκη των συμμαχικών δυνάμεων σε κάθε είδος αγαθά όπως τρόφιμα, είδη ιματισμού, στρατιωτικό εξοπλισμό για την μάχη κατά των Γερμανών.
Το ατμόπλοιο ΠΥΘΕΑΣ είναι το πρώην ΚΑΠΤΑΙΝ ΦΑΡΜΑΚΙΔΗΣ του εφοπλιστή Κουλουκουντή και το τελευταίο από τα 100 Λίμπερτυ που αγοράστηκαν ομαδικά το 1946 από Έλληνες εφοπλιστές με την εγγύηση της Ελληνικής Κυβέρνησης.
Το όνομα ΚΑΠΤΑΙΝ ΦΑΡΜΑΚΙΔHΣ δόθηκε από τους πλοιοκτήτες για να τιμηθεί η μνήμη του πλοίαρχου Αθανασίου Φαρμακίδη που απωλέστηκε με το ατμόπλοιο ΜΑΟΥΝΤ ΜΥΚΑΛΗ στις 23 Γενάρη του 1943 στον Βόρειο Ατλαντικό μετά από επίθεση γερμανικού υποβρυχίου.
Ο ΠΥΘΕΑΣ είναι το μοναδικό επισκέψιμο (καταδυτικά) με μέγιστο βάθος -14 μέτρα ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΙΜΠΕΡΤΥ, ένα πλοίο με σημαντική ιστορία και μοναδική ναυπηγική.
Η ιστορία των ΛΙΜΠΕΡΤΥ είναι από μόνη της μια σπουδαία ιστορία και ουσιαστικά είναι ο πυλώνας ανόρθωσης της ελληνικής ναυτιλίας μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
• Έχουμε αξιοποιήσει ως χώρα και ειδικά εκεί που υπάρχουν ιστορικά ναυάγια τον καταδυτικό τουρισμό;
Γίνονται πάντα προσπάθειες, αλλά χρειάζεται πάρα πολύ καλή οργάνωση και συνέπεια. Το να συμμετάσχεις μια φορά στο τόσο σε μια έκθεση του εξωτερικού σαν φωτοβολίδα δεν έχει κανένα νόημα, είναι πεταμένα χρήματα. Χρειάζεται μακροχρόνιος σχεδιασμός και οργάνωση που δεν έχω δει ποτέ στην Ελλάδα. Προχειρότητες, εξαγγελίες, ευρωπαϊκά προγράμματα καθώς και καταδυτικά πάρκα που ποτέ δεν θα είναι βιώσιμα, διότι αν κάνουν μια σοβαρή ανάλυση σε επίπεδο business plan θα δουν ότι τα νούμερα δεν βγαίνουν. Δυστυχώς, ακόμα δεν έχει γίνει αντιληπτή η δυναμική των ναυαγίων τουριστικά, στον καταδυτικό τουρισμό, ίσως χρειάζεται και αυτό το χρόνο του για να ωριμάσει.
• Αν δεν κάνω λάθος, τα ρομπότ που διαθέτετε έχουν συμβάλει στην τοπογράφηση του βυθού του EAST MED. Τι κρύβει ο βυθός της Μεσογείου και πόσο εύκολο είναι πλέον με τα σύγχρονα βαθυσκάφη και ROV να φτάσεις μεταφορικά στις 20 χιλ. λεύγες κάτω από την θάλασσα;
Ναι, πολύ σωστά κάνουμε συχνά υποβρύχιες έρευνες, εδώ και δύο χρόνια κάνουμε έρευνες αποκλειστικά μόνο με ρομποτικά μηχανήματα επιθεωρήσεις, επισκευές καλωδίων πραγματογνωμοσύνες κ.λπ. Η φιλοσοφία είναι να μην μπαίνει ο άνθρωπος στο νερό, αυτό είναι σημαντικό για την ασφάλεια. Ένα ατύχημα είναι εντελώς καταστρεπτικό από επιχειρηματικής πλευράς και αυτό είναι μη αποδεκτό από εμένα στην καριέρα μου, έχω μηδενικά ατυχήματα και σκοπεύω αυτό να το διατηρήσω. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να παίρνουμε οποιοδήποτε ρίσκο. Το βάθος και ο χρόνος που μπορεί να καταδύεται ένα ρομποτικό όχημα είναι πρακτικά απεριόριστος, όπως και οι δυνατότητες, το μέλλον της υποβρύχιας έρευνας είναι εκεί. Αξιοποίηση της τεχνολογίας και τυποποίηση διαδικασιών είναι η συνταγή για την εξερεύνηση της θάλασσας. Διαθέτουμε 9 ρομποτικά οχήματα ROV ιδίου τύπου με δυνατότητα να καταδύονται μέχρι τα 1000 μέτρα βάθος. Αυτό πλέον είναι και το αντικείμενο που ασχολούμαι πλέον αξιοποιώντας την εμπειρία που έχω αποκτήσει όλα αυτά τα χρόνια στις υποθαλάσσιες έρευνες. Η υποβρύχια τεχνολογία είναι συναρπαστική και διαρκώς εξελίσσεται. Το ίδιο οφείλουμε να κάνουμε και εμείς.
