• Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που στον α’ γύρο των εκλογών για λίγες μόνο ψήφους η πλειοψηφούσα παράταξη έχασε το 43%+1 και στον β’ γύρο σημειώθηκε ολική ανατροπή • Οι δημοτικές εκλογές του 1946 στο δήμο Ρόδου διεξήχθησαν σύμφωνα με το Κ.Δ.72/31.3.1937 της δεύτερης ιταλικής περιόδου που διατηρείτο σε ισχύ!
Σε έναν γύρο θα εκλέγονται οι αιρετοί, ανακοίνωσε ο υπουργός Εσωτερικών Θοδωρής Λιβάνιος και «τ’ άκουσε» στις τοποθετήσεις των αυτοδιοικητικών επί του νέου Ενιαίου Κώδικα, που παρουσιάστηκε μαζί με ένα πλέγμα 10+10 αλλαγών στο ετήσιο τακτικό συνέδριο της ΚΕΔΕ στη Ρόδο. Οι αιρετοί αντέδρασαν υποστηρίζοντας ότι ο «υπουργός άλλαξε την ατζέντα του συνεδρίου» με τον σκεπτικισμό τους να εστιάζει στην αλλαγή της εκλογής των δημοτικών αρχών, με την κατάργηση του β’ γύρου των αυτοδιοκητικών εκλογών. Ο τρόπος εκλογής των δημοτικών και περιφερειακών αρχών που προτείνει το ΥΠΕΣ, ο οποίος μεταξύ άλλων περιλαμβάνει και την προσέλευση των ψηφοφόρων στις κάλπες με πρώτη και δεύτερη επιλογή.
Έντονη ήταν η ενόχληση του κ. Λιβάνιου που σε ιδιαίτερα υψηλούς τόνους, κλείνοντας το συνέδριο, υποστήριξε ότι θα έπρεπε να είχε φέρει μαζί του τη βιβλιογραφία για να δείξει πού εφαρμόζεται αυτό! Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχουν τα ιστορικά στοιχεία που ακολουθούν και που καταδεικνύουν τους «πειραματισμούς» σε επίπεδο δήμου Ρόδου κατά την μεταβατική περίοδο 1946-1951, όπου ακόμη εφαρμοζόταν το ιταλικό εκλογικό σύστημα. Οι δημοτικές εκλογές του 1946 διεξήχθησαν σύμφωνα με το Κ.Δ. 72/31.3.1937 της δεύτερης ιταλικής περιόδου.
Εκλογή σε έναν γύρο
Οι δημοτικές και περιφερειακές αρχές της χώρας θα εκλέγονται σε έναν και μόνο γύρο. Ο εκλογέας θα έχει τη δυνατότητα επιλογής και δεύτερου συνδυασμού, στο ίδιο ψηφοδέλτιο. Σε περίπτωση που κανένας συνδυασμός δεν συγκεντρώσει το 50% + 1 ψήφο επί των έγκυρων ψήφων της πρώτης επιλογής, οι δύο πρώτοι σε ψήφους συνδυασμοί προκρίνονται στη δεύτερη φάση καταμέτρησης.
Οι δεύτερες ψήφοι (δεύτερη επιλογή) των ψηφοδελτίων των συνδυασμών που μένουν εκτός της δεύτερης φάσης προστίθενται στις ψήφους των δύο πρώτων συνδυασμών. Η προτεινόμενη αλλαγή του εκλογικού συστήματος αφενός επιλύει το πρόβλημα της μειωμένης συμμετοχής των εκλογέων στον δεύτερο γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών και, αφετέρου, εξαλείφει το σημαντικό κόστος διενέργειας του δεύτερου γύρου. Ουσιαστικά όμως προσεγγίζει πιο αντικειμενικά τη βούληση του λαού, καθώς δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που στον πρώτο γύρο των εκλογών για λίγες μόνο ψήφους (βλέπε περίπτωση Αντώνη Καμπουράκη, Κώστα Μπακογιάννη κ.α.) η πλειοψηφούσα παράταξη έχασε το 43%+1 και στον β’ γύρο σημειώθηκε ολική ανατροπή!
Με το νέο σύστημα εξισορροπείται η επιλογή των πολιτών, αφού πέραν από το πρόσωπο του επικεφαλής επιλέγεται και το διοικητικό σχήμα που εμπιστεύεται να «κυβερνήσει». Παράλληλα με το νέο εκλογικό σύστημα δίνεται η δυνατότητα κήρυξης πρόωρων εκλογών εντός των τριών πρώτων ετών της πενταετούς περιόδου για το υπόλοιπο της θητείας, ορισμός επιπλέον υποψηφίων συμβούλων χωρίς σταυρό προτίμησης, μείωση του αριθμού των υποψηφίων συμβούλων σε ως 50% επιπλέον των θέσεων, αντί 150% που ισχύει σήμερα, ώστε να αποφεύγονται φαινόμενα πολλών υποψηφίων μέσα σε μια οικογένεια, αλλά κι εκλογή των δημοτικών συμβούλων ενιαία στο σύνολο του δήμου και όχι ανά δημοτική ενότητα.
Η ενιαία εκλογή σε επίπεδο δήμων είναι ακόμη ένα βήμα προς την σωστή κατεύθυνση, καθώς παρατηρείτο υποψήφιοι να λαμβάνουν σε συντριπτικό ποσοστό τις ψήφους από τον τόπο καταγωγής τους, αλλά στην επικράτεια του δήμου να υπολείπονται κατά πολύ συνυποψήφιων τους.
Ξεχωριστά ψηφοδέλτια στις Δημοτικές Εκλογές Ρόδου το 1946
Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχουν τα ιστορικά στοιχεία που ακολουθούν που καταδεικνύουν τους «πειραματισμούς» σε επίπεδο δήμου, ειδικά στα Δωδεκάνησα κατά την μεταβατική περίοδο 1946- 1951, όπου ακόμη εφαρμοζόταν το ιταλικό εκλογικό σύστημα. Mε επιτυχία εφαρμόστηκαν διάφορα εκλογικά μοντέλα, όπως για παράδειγμα η ενιαία λίστα για την εκλογή δημάρχου και δημοτικών συμβουλών σε ένα ψηφοδέλτιο. Το εκλογικό σύστημα ίσχυσε στις πρώτες δημοτικές εκλογές μετά την απελευθέρωση το 1946 και στις κάλπες που στήθηκαν το 1951. Το ψηφοδέλτιο μάλιστα, περιλάμβανε χωριστά τα ονόματα των υποψηφίων δημάρχων, των Ελλήνων δημοτικών συμβούλων και των Μουσουλμάνων δημοτικών συμβούλων. Τα ξεχωριστά ψηφοδέλτια εφαρμόστηκαν με επιτυχία στη Ρόδο στις εκλογές του 1946 και του 1951. Επισημαίνεται ότι μέχρι τότε ο δήμαρχος προεδρεύει του Δημοτικού Συμβουλίου, διότι δεν έχει ακόμα εφαρμογή ο θεσμός του προεδρείου. Στις 17 Ιουλίου 1946 το πρώτο και μεταβατικό Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης της Ρόδου με δήμαρχο τον Αθανάσιο Καζούλλη που ανέλαβε να σηκώσει το βάρος της αναδιοργάνωσης του δήμου και της ανασυγκρότησης της πόλης, συνεδρίαζε για τελευταία φορά. Έχουν ήδη προκηρυχθεί δημοτικές εκλογές για τις 4 Αύγουστου 1946, από τις οποίες θα προκύψει το πρώτο αιρετό Δημοτικό Συμβούλιο του δήμου Ρόδου μετά την απελευθέρωση της Δωδεκάνησου.
Οι δημοτικές εκλογές διεξάγονται σύμφωνα με το Κ.Δ.72/31.3.1937 της δεύτερης ιταλικής περιόδου, που διατηρείται ακόμα σε ισχύ. Δικαίωμα ψήφου έχουν όσοι έχουν συμπληρώσει το 21ο έτος της ηλικίας τους και διαμένουν στη Ρόδο τουλάχιστον επί ένα συνεχές έτος, με αφετηρία τις 15 Ιουνίου 1945. Το σύστημα της ψηφοφορίας αποβλέπει στην εκλογή δημάρχου και Δημοτικού Συμβουλίου κατά άτομα και όχι κατά συνδυασμούς. Το ψηφοδέλτιο περιλαμβάνει χωριστά τα ονόματα των υποψηφίων δημάρχων, των Ελλήνων δημοτικών συμβούλων και των μουσουλμάνων δημοτικών συμβούλων. Κάθε εκλογέας μπορεί να σημειώνει ένα δήμαρχο, μέχρι εννέα (9) Έλληνες δημοτικούς συμβούλους και μέχρι τρεις (3) μουσουλμάνους.
Υποψήφιοι δήμαρχοι στις πρώτες αυτές εκλογές παρουσιάζονται οι: Αθανάσιος Καζούλλης, δήμαρχος της πόλης και ο δικηγόρος Γαβριήλ Χαρίτος. Οι υποψήφιοι δημοτικοί σύμβουλοι είναι 25 Έλληνες και 9 υποψήφιοι μουσουλμάνοι. Τα αποτελέσματα των πρώτων εκλογών έχουν ως εξής: Γαβριήλ Χαρίτος 1.758 ψήφοι και 51,76% και Αθανάσιος Καζούλλης 1.638 ψήφοι και 48,24 %. Δήμαρχος Ρόδου εκλέγεται ο Γαβριήλ Χαρίτος.
Με πράξη του της 14.8.1946, ο γενικός διαχειριστής Δωδεκανήσου ταξίαρχος Gormley επικυρώνει με διορισμό την εκλογή του πρώτου αιρετού Δημοτικού Συμβουλίου της πόλης της Ρόδου, που συνέρχεται σε πρώτη συνεδρίαση στις 21 Αυγούστου 1946 έχοντας στην σύνθεση του ένα υποδήμαρχο τον Γιώργο Καζουλλάκη και τρεις μουσουλμάνους τους Καπαντζή Αχμέτ, Κοβατζή Σουρουρί και Χαμίτ Μουχεττίν Ριφάτ. Ο δήμαρχος προεδρεύει του Δημοτικού Συμβουλίου, διότι δεν έχει ακόμα εφαρμογή ο θεσμός του προεδρείου. Χαρακτηριστικό γνώρισμα του πρώτου αιρετού Δημοτικού Συμβουλίου ήταν η μεγάλη κινητικότητα των δημοτικών του συμβούλων, αφού μέχρι το τέλος της θητείας του θήτευσαν συνολικά 29 δημοτικοί σύμβουλοι.
Αλλαγές στο εκλογικό σύστημα
Το πρώτο αιρετό Δημοτικό Συμβούλιο Ρόδου τερματίζει τη θητεία του και νέες δημοτικές εκλογές προκηρύσσονται για τις 15 Απριλίου 1951. Το πολιτικό σκηνικό όμως δεν είναι το ίδιο με εκείνο των εκλογών του 1946. Η Δωδεκάνησος που πήρε για πρώτη φορά μέρος στις βουλευτικές εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950, έχει τους δικούς της βουλευτές, που είναι: Οι Στέλιος Κωτιάδης και Γιάννης Ζίγδης του κόμματος των Φιλελευθέρων, ο Γιάννης Ιωαννίδης του Λαϊκού Κόμματος και ο Γεώργιος Χατζησταυρής της Εθνικής Προοδευτικής Ένωσης Κέντρου (ΕΠΕΚ). Είναι επόμενο η νέα πολιτική πραγματικότητα να επηρεάσει και να «χρωματίσει» τους συνδυασμούς που παίρνουν μέρος στις δημοτικές εκλογές της 15ης Απριλίου 1951 και που είναι τρεις: Ο «Ανεξάρτητος Ροδιακός Συνδυασμός», με επικεφαλής τον δήμαρχο Γαβριήλ Χαρίτο, πολιτευτή του Λαϊκού κόμματος. Ο συνδυασμός “Ανόρθωσις» του τ. δημάρχου Αθανασίου Καζούλλη, που υποστηρίζεται από τους Φιλελεύθερους – Παπανδρεϊκούς και τους Στέλιο Κωτιάδη, βουλευτή και Εμμ. Ζαννή, πολιτευτή του κόμματος του Γ. Παπανδρέου. Ο συνδυασμός «Προοδευτική Αναγένησις» του δικηγόρου Φώτη Φωταρά, που υποστηρίζεται από την Ε.Π.Ε.Κ., αλλά και από τον Γιάννη Ζίγδη, βουλευτή. Το σύστημα ψηφοφορίας δεν προβλέπει σταυρούς προτίμησης. Ο εκλογέας μπορεί να κάνει διαγραφές υποψηφίων και να προσθέσει ονόματα συμβούλων από άλλους συνδυασμούς, μέχρι να συμπληρώσει διπλάσιο αριθμό εκλεκτέων, ή ακόμα να χρησιμοποιήσει λευκό ψηφοδέλτιο, εγγράφοντας τους υποψηφίους της προτίμησής του. Η εκλογή του δημάρχου είναι έμμεση και διενεργείται από ειδικό δημαρχαιρεσιακό σώμα, που αποτελείται από όλους τους εκλεγμένους τακτικούς και αναπληρωματικούς συμβούλους (18 + 18 = 36). Απαιτείται δε η απόλυτη πλειοψηφία των 19 ψήφων για την εκλογή δημάρχου, του οποίου την κενωθείσα θέση καταλαμβάνει ο πρώτος επιλαχών σύμβουλος του συνδυασμού του. Δήμαρχος Ρόδου εκλέγεται ο δικηγόρος Φώτης Φωταράς. Ακολουθούν οι εκλογές της 21 Νοεμβρίου 1954 μέσα σ’ ένα φορτισμένο, πολιτικά, προεκλογικό κλίμα. Το εκλογικό σύστημα προβλέπει πολυσταυρία, άμεση εκλογή δημάρχου, 19μελές Δημοτικό Συμβούλιο με αναλογία συμβούλων 14 προς 5 υπέρ του πρώτου συνδυασμού. Δήμαρχος Ρόδου εκλέγεται ο Μιχαήλ Πετρίδης. Νέα αλλαγή στο εκλογικό σύστημα ισχύει και στις κάλπες της 5 Απριλίου 1959 που προβλέπει δισταυρία και δεν αναγνωρίζει αρχηγούς συνδυασμών, αλλά υποψηφίους δημοτικούς συμβούλους. Γι’ αυτό οι υποψήφιοι δήμαρχοι πρέπει να συγκεντρώσουν σταυρούς προτίμησης, η δε εκλογή τους είναι έμμεση με φανερή ψηφοφορία των εκλεγμένων δημοτικών συμβούλων τακτικών και αναπληρωματικών. Στις 17 Μαΐου 1959, μετά από φανερή ψηφοφορία των εκλεγμένων δημοτικών συμβούλων, τακτικών και αναπληρωματικών, Δήμαρχος Ρόδου εκλέγεται για δεύτερη συνεχή θητεία ο Μιχαήλ Πετρίδης με ψήφους 19 έναντι 14 του Κωνσταντίνου Χατζηκωνσταντή.
