Στις πρώτες θέσεις το πρόγραμμα του Νοτίου Αιγαίου με ποσοστό 15,9% • Μόλις σε 4% (3,6%) ο συνολικός προϋπολογισμός των εντάξεων των έργων με Δικαιούχους τους Δήμους που ανέρχεται σε 932,9 εκ. ευρώ
«Οι δήμοι δεν υστερούν από δυνατότητες επάρκειας και υλοποίησης. Ελπίζουμε με την αύξηση του αριθμού των προσκλήσεων οι δήμοι να αντλήσουν παραπάνω πόρους και να λειτουργήσουν με ένα τρόπο εποικοδομητικό για τους πολίτες» δηλώνει στην «δ» ο Προέδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ι.Τ.Α.), Μιχάλης Αγγελόπουλος.
«Δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι χρειαζόμαστε επιπλέον θεματικές προσκλήσεις από τις υπάρχουσες για να καταφέρουμε να σταθούμε στο ύψος μας και το τρίτο συμπέρασμα -ιδιαίτερα ανησυχητικό- ότι στα Τομεακά Προγράμματα, έχουμε μεγάλη υστέρηση, καθώς έχει αξιοποιηθεί μόλις το 0,9 % του προγράμματος. Δεν μιλάμε για την απορροφητικότητα που πάει καλά, αναφερόμαστε στην στρατηγική εξέλιξη» τονίζει ο κ. Αγγελόπουλος. Ο πρώην δήμαρχος Σάμου και πρώην περιφερειάρχης κ. Αγγελόπουλος από το βήμα του ετήσιου συνεδρίου της ΚΕΔΕ στη Ρόδο, παρουσίασε τα στοιχεία της μελέτης του Iνστιτούτου για την πορεία του ΕΣΠΑ 2021-2027 που πραγματοποιήθηκε, προκειμένου να αποτιμηθεί μέσω της εξέτασης των στοιχείων ΟΠΣ των δημοσιευμένων προσκλήσεων και των αποφάσεων ένταξης, κατά πόσο οι Δήμοι καλούνται να συμμετέχουν σε ικανοποιητικό βαθμό σε προσκλήσεις του ΕΣΠΑ 2021-2027. Στο πλαίσιο της μελέτης το Ι.Τ.Α. προχώρησε στη σύνταξη και την αποστολή ενημερωτικών επιστολών προς τις Διαχειριστικές Αρχές των Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ 2021-2027 για τη συλλογή των στοιχείων υλοποίησης των Προγραμμάτων ΕΣΠΑ της προγραμματικής περιόδου 2021-2027 έως και τις 30/06/2024.
Προσκλήσεις από τις Διαχειριστικές Αρχές
Το συνολικό ποσό των Προσκλήσεων που έχουν εκδοθεί από τις Διαχειριστικές Αρχές των Προγραμμάτων ΕΣΠΑ 2021-2027 με δυνητικούς Δικαιούχους τους Δήμους, Δημοτικές Δομές και Εποπτευόμενους Φορείς έως το διάστημα αναφοράς, ανέρχεται σε 3,4 δις ευρώ ή ποσοστό 13% επί της Συνολικής Δημόσιας Δαπάνης (ΣΔΔ) των Προγραμμάτων ΕΣΠΑ 2021- 2027 (η οποία ανέρχεται σε 26,3 δις ευρώ). Στο σύνολο των 3,4 δις ευρώ, ο συνολικός προϋπολογισμός των προσκλήσεων που έχουν εκδοθεί από τα Περιφερειακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ 2021-2027 ανέρχεται σε 2,5 δις, ενώ η συνολική αξία των Προσκλήσεων των τομεακών προγραμμάτων ανέρχεται μόλις σε 850 εκ. ευρώ. Την πρώτη θέση με ποσοστό 26%, επί του συνολικού π/υ των Προσκλήσεων (3,4 δις ευρώ), καταλαμβάνει ο π/υ των Προσκλήσεων που στοχεύουν στην χρηματοδότηση μίας ολοκληρωμένης χωρικής και βιώσιμης αστικής ανάπτυξης. Ακολουθεί με ποσοστό 15%, ο π/υ των Προσκλήσεων που χρηματοδοτούν δράσεις για την προαγωγή της πρόσβασης στην ύδρευση και τη βιώσιμη διαχείριση του νερού. Την τρίτη θέση με ποσοστό 11% καταλαμβάνει ο προϋπολογισμός των Προσκλήσεων που χρηματοδοτούν δράσεις στον τομέα της εξοικονόμησης ενέργειας και της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, όπως είναι οι ενεργειακές αναβαθμίσεις δημόσιων κτιρίων ή οι παρεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας στον δημόσιο χώρο. Ακολουθούν αλλά με ποσοστά χαμηλότερα του 10%, οι π/υ Προσκλήσεων που στοχεύουν στην χρηματοδότηση δράσεων για την ενίσχυση της ισότιμης και έγκαιρης πρόσβασης σε ποιοτικές, βιώσιμες και οικονομικά προσιτές υπηρεσίες 8,4%, για την αξιοποίηση των οφελών της ψηφιοποίησης 7,4% και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή 6%.
Αρκετά χαμηλό το ποσοστό στις εντάξεις
Με βάση τα πρόσφατα στοιχεία του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος (ΟΠΣ, στοιχεία 30/06/2024), η συμμετοχή των Δήμων στο ΕΣΠΑ 2021-2027 στα πρώτα 4 χρόνια υλοποίησης ανέρχεται μόλις σε 4% (3,6%), ήτοι στο σύνολο των 26,3 δις ευρώ σε όρους δημόσιας δαπάνης (τομεακά και περιφερειακά Προγράμματα ΕΣΠΑ 2021-2027) ο συνολικός προϋπολογισμός των εντάξεων των έργων με Δικαιούχους τους Δήμους ή/και Εποπτευόμενους Φορείς των Δήμων ανέρχεται σε b εκ. ευρώ. Το ποσοστό αυτό είναι αρκετά χαμηλό ακόμη και σε σύγκριση με τη συμμετοχή των Δήμων και Δημοτικών Δομών στα Προγράμματα του ΕΣΠΑ της προηγούμενης Προγραμματικής Περιόδου 2014-2020 κατά την οποία το ποσοστό εντάξεων με Δικαιούχους Δήμους ή/και Εποπτευόμενους Φορείς κατά τον 7ο χρόνο υλοποίησης ανερχόταν σε 12,5% επί της ΣΔΔ ή σε 3,5 δις ευρώ (ΙΤΑ, 2021).Η συμμετοχή των δήμων στα τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα της Προγραμματικής Περιόδου 2021-2027 υπολείπεται σε σύγκριση με τη συμμετοχή τους στα αντίστοιχα Περιφερειακά. Το ποσοστό εντάξεων έργων με Δικαιούχους τους Δήμους στα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμμα (ΠΕΠ) ανέρχεται σε 9,7% επί της ΣΔΔ των ΠΕΠ ή σε 780,9 εκ. ευρώ σε σύνολο 8,06 δις ευρώ ενώ την ίδια στιγμή η συμμετοχή των Δήμων στα τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ 2021-2027, ήτοι το ποσοστό εντάξεων, ανέρχεται μόλις σε 0,9 % επί της ΣΔΔ των Τομεακών Προγραμμάτων ή σε 160 εκ. ευρώ σε σύνολο 18,2 δις ευρώ.
Περιφερειακά Προγράμματα ΕΣΠΑ 2021-2027
Το μεγαλύτερο ποσοστό εντάξεων επί της ΣΔΔ του Προγράμματος με Δικαιούχους Δήμους ή/και εποπτευόμενους φορείς εμφανίζει το Πρόγραμμα «Ανατολική Μακεδονία, Θράκη» με ποσοστό 19,02% και ακολουθούν η Δυτική Ελλάδα, με ποσοστό 16%, το Νότιο Αιγαίο, με ποσοστό 15,9%, και η Ήπειρος, με ποσοστό 13,6%. Αντίθετα το χαμηλότερο ποσοστό εντάξεων με Δικαιούχους τους Δήμους εμφανίζει το Περιφερειακό Πρόγραμμα «Αττική», με ποσοστό που ανέρχεται στο 5%. Κατά μέσο όρο με βάση τα στοιχεία ΟΠΣ 30/6/2024, περίπου 1 στις 4 εντάξεις αφορά έργα με δικαιούχους τους Δήμους. Συγκεκριμένα, το ποσοστό των ενταγμένων έργων με Δικαιούχους τους Δήμους, στις συνολικές εντάξεις των Περιφερειακών Προγραμμάτων ανέρχεται σε 28,6% (στοιχεία 30/06/2024). Όσον αφορά τον ρυθμό συμβασιοποίησης στα Περιφερειακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ σε σύγκριση με αυτόν των Δήμων, παρατηρείται ότι στα περισσότερα ΠεΠ τα ποσοστά συμβασιοποίησης επί των εντάξεων σε έργα με Δικαιούχους τους Δήμους δεν υπολείπονται σημαντικά από τα αντίστοιχα ποσοστά για το σύνολο του Προγράμματος γεγονός που υποδεικνύει την διοικητική επάρκεια των Δήμων στις διαδικασίες συμβασιοποίησης των έργων τους. Αντίστοιχα είναι τα συμπεράσματα και όσον αφορά τα ποσοστά απορρόφησης των δαπανών σε έργα με Δικαιούχους τους Δήμους σε σύγκριση με τα αντίστοιχα ποσοστά στο σύνολο κάθε Προγράμματος, δηλαδή δεν σημειώνεται σημαντική υστέρηση στα ποσοστά απορρόφησης δαπανών των έργων με Δικαιούχους τους Δήμους.
Κυριαρχούν 5 ειδικοί στόχοι στα ΠΕΠ
Όσον αφορά τις εντάξεις των έργων στα Περιφερειακά Πρόγραμμα ΕΣΠΑ 2021-2027 με Δικαιούχους τους Δήμους παρατηρείται ότι ποσοστό άνω του 80% του συνολικού π/υ κατανέμεται σε πέντε (5) μόνο Ειδικούς Στόχους:
-Το 25,7% των συνολικών εντάξεων των Δήμων συνεισφέρει στον Ειδικό Στόχο ESO4.11, ο οποίος ενισχύει την ισότιμη πρόσβαση σε ποιοτικές κοινωνικές και υγειονομικές υπηρεσίες.
-Το 18,8% των συνολικών εντάξεων των Δήμων συνεισφέρει στον Ειδικό Στόχο ESO5.1, ο οποίος ενισχύει την ολοκληρωμένη και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική ανάπτυξη, του πολιτισμού, της φυσικής κληρονομιάς, του βιώσιμου τουρισμού και της ασφάλειας στις αστικές περιοχές.
-Το 14,1% των συνολικών εντάξεων των Δήμων συνεισφέρει στον Ειδικό Στόχο RSO2.5, ο οποίος στοχεύει στην προαγωγή της πρόσβασης στην ύδρευση και της βιώσιμης διαχείρισης του νερού.
-To 11,6% των συνολικών εντάξεων των Δήμων συνεισφέρει στον Ειδικό Στόχο RSO2.1. για την προώθηση μέτρων ενεργειακής απόδοσης και την μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
-To 10,2% των συνολικών εντάξεων των Δήμων συνεισφέρει στον Ειδικό Στόχο RSO4.2. ο οποίος ενισχύει τις δράσεις που αφορούν τις Υποδομές εκπαίδευσης και κατάρτισης.
Τομεακά Προγράμματα ΕΣΠΑ 2021 -2027
Η συνολική αξία των ενταγμένων έργων με Δικαιούχους τους Δήμους στο σύνολο των Τομεακών Προγραμμάτων της ΠΠ 2021-2027 ανέρχεται σε μόλις 160 εκ. ευρώ (ή ποσοστό 0,9% επί της Συνολικής Δημόσιας Δαπάνης των τομεακών Προγραμμάτων, η οποία ανέρχεται σε 18,1 δις ευρώ). Παρά το γεγονός ότι προβλέπεται η υλοποίηση τεσσάρων μεγάλων δράσεων με Δικαιούχους τους Δήμους εκτιμώμενου συνολικού π/υ 600 εκ. ευρώ (SMART CITIES, Ηλεκτρικά Οχήματα, Ανάπτυξη λιμενικών Υποδομών, Ολιστική διαχείριση υδάτων και λυμάτων) το ποσοστό συμμετοχής των Δήμων στα τομεακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ δεν αναμένεται να ξεπεράσει το 3% έως 4% επί της ΣΔΔ με βάση τόσο την έως τώρα υλοποίηση, ήτοι το ποσοστό ενταγμένων έργων με δικαιούχους Δήμους, όσο και των προγραμματισμένων ενδεικτικών δράσεων με δυνητικούς Δικαιούχους τους Δήμους των Τομεακών Προγραμμάτων βάσει εξειδίκευσης.
