Η κλιματική αλλαγή, οι υψηλές θερμοκρασίες και το ανάγλυφο του νησιού έχουν αυξήσει τις πιθανότητες για την εμφάνιση ακραίων μετεωρολογικών φαινομένων. Η Ρόδος περιλαμβάνεται μεταξύ των περιοχών της χώρας που ανά πάσα στιγμή μπορούν να βρεθούν στη δίνη καταστροφικών φαινομένων, όπως ανεμοστρόβιλοι και υδροσίφωνες.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις Ελλήνων κλιματολόγων οι υψηλότερες θερμοκρασίες που επικρατούν πλέον στην επιφάνεια του εδάφους και της θάλασσας, προκαλούν τη δημιουργία έως και 300% περισσότερων ραγδαίων θυελλωδών ανέμων, οι οποίοι, πριν εξασθενήσουν, μπορούν να αναπτύξουν ταχύτητες ακόμα και άνω των 250 χλμ. την ώρα.
Οι υδροσίφωνες παραμένουν συχνό φαινόμενο στις γύρω θάλασσες, με αρκετές δεκάδες καταγραφές ετησίως. Σαν μια «χορεύτρια» που στριφογυρίζει ανάμεσα στον ουρανό και τη θάλασσα, μαγνητίζει το βλέμμα και προκαλεί δέος. Είναι σαν να βλέπεις τη φύση να εκφράζει την ένταση και την ορμή της, ενώ ταυτόχρονα φανερώνει την ευθραυστότητα και την αρμονία που κρύβει μέσα της.
11 υδροσίφωνες κατέγραψε στη Ρόδο μέσα στο 2024 ο ερασιτέχνης φωτογράφος και «κυνηγός καταιγίδων» Σταύρος Κεσεδάκης.
Σε ζώνη υψηλής επικινδυνότητας η Ρόδος
Εκτός από τη Ρόδο, περιοχές όπως η Κρήτη, η Ζάκυνθος, η Δυτική Πελοπόννησος κ.α. εμφανίζουν υψηλή επικινδυνότητα. Οι σίφωνες που μεταφέρονται στην ξηρά μπορούν να προκαλέσουν μεγάλες καταστροφές, αν και γενικά η διάρκειά τους είναι σύντομοι.
Υπάρχει έλλειψη υποδομών και συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης, όπως επισημαίνουν οι ειδικοί. Οι υψηλές θερμοκρασίες, ιδιαίτερα στη Μεσόγειο, ενισχύουν τη δημιουργία καταιγιδοφόρων νεφών και βίαιων φαινομένων. Η θερμοκρασία της θάλασσας λειτουργεί ως καύσιμο για τέτοια φαινόμενα. Τα φαινόμενα γίνονται πιο συχνά και έντονα, με αυξημένο κίνδυνο για πλημμύρες και καταστροφές.
Η τεχνολογία, όπως οι κάμερες και τα smartphones, έχει διευκολύνει την καταγραφή των φαινομένων, αν και δεν υπάρχει επίσημη κλιματολογία τους για την Ελλάδα.
Ένας εύκολος τρόπος εντοπισμού των περιοχών που πιθανόν να δημιουργηθεί υδροσίφωνας στα αμέσως επόμενα λεπτά είναι η παρακολούθηση των νεφώσεων σε χαμηλό ύψος που έχουν σχήμα χωνιού ή προβοσκίδας, τα οποία δεν είναι απαραίτητο να έρθουν σε επαφή με το νερό. Πολλές φορές παρατηρούνται αυτά τα νέφη-χωνιά (funnel clouds) αλλά θα δημιουργηθεί υδροσίφωνας μόνο αν υπάρξει ανατάραξη της επιφάνειας του νερού με ταυτόχρονη μείωση του ύψους της βάσης των νεφών. Οι υδροσίφωνες μπορούν να εμφανιστούν σε ζεύγη («δίδυμοι υδροσίφωνες») ή και σε μεγάλο αριθμό ταυτόχρονα («οικογένεια υδροσιφώνων). Η Ρόδος, με την ιδιαίτερη γεωγραφική της θέση, αντιμετωπίζει συνεχώς προκλήσεις, καθώς η κλιματική αλλαγή ενισχύει τα φυσικά φαινόμενα στην περιοχή.
«Υπάρχουν πλέον συγκεκριμένοι νομοί της Ελλάδας που αποτελούν περιοχές υψηλής επικινδυνότητας για την εμφάνιση σιφώνων, κάτι που τις καθιστά ευάλωτες σε υλικές καταστροφές. Όταν το θερμόμετρο φτάνει τους 30 βαθμούς Κελσίου μέσα στον Οκτώβριο, όπως έγινε φέτος, υπάρχει υψηλή τροφοδοσία της ατμόσφαιρας με υδρατμούς. Το φετινό θερμό φθινόπωρο παίζει σίγουρα ρόλο στα πρόσφατα περιστατικά. Η πρόβλεψη για την εμφάνιση τέτοιων φαινομένων βασίζεται σε παράγοντες όπως οι κλιματικές συνθήκες, η γεωλογική μορφολογία μιας περιοχής, η γειτνίαση με τη θάλασσα», αναφέρει ο καθηγητής Μετεωρολογίας του ΕΚΠΑ Παναγιώτης Νάστος.
Ελισάβετ Φελώνη:
Τα ακραία φαινόμενα θα είναι πια ο κανόνας
«Ορατός ο κίνδυνος να βιώσουμε και στην Ελλάδα φονικές καταστροφές από ξαφνικές πλημμύρες. Σε περιοχές όπως η Ρόδος που έχουν πληγεί πρόσφατα από πυρκαγιές, είναι ακόμα πιο επίφοβη η κατάσταση, δηλώνει η καθηγήτρια Υδρολογίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής Ελισάβετ Φελώνη. «Αυτό που βλέπουμε είναι ότι λόγω της κλιματικής αλλαγής, όπου η επίδραση στα βροχοφόρα συστήματα θα είναι ιδιαίτερα έντονα για την περιοχή της Μεσογείου, επειδή ακριβώς η Μεσόγειος θερμαίνεται παραπάνω από το κανονικό οπότε τα ίδια τα συστήματα ενισχύονται τοπικά κι έτσι έχουμε μία ισχυροποίηση στις βροχοπτώσεις και στο σχηματισμό καταιγιδοφόρων νεφών, όπου κατά τόπους οδηγούν σε πολύ έντονες τοπικές καταιγίδες. Αυτό ουσιαστικά είναι το χαρακτηριστικό των συστημάτων όπου βλέπουμε να διαφοροποιούνται λόγω της επίδρασης της κλιματικής αλλαγής. Στη Ρόδο είναι συχνό και το φαινόμενο με τους υδροσίφωνες. Γενικά είναι πολύ χαρακτηριστικό στη νοτιοανατολική Μεσόγειο οπότε επηρεάζει πάρα πολύ τη χώρα μας, τα φαινόμενα φαίνεται να είναι πολύ έντονα, όσο αλλάζει το κλίμα» αναφέρει η κα Φελώνη.
Σταύρος Κεσεδάκης: Ο γητευτής των καταιγίδων
«Οι υδροστρόβιλοι είναι ένα αρκετά συχνό φαινόμενο για την Ελλάδα και τα νησιά μας, όπως φυσικά και για τη Ρόδο, με διψήφιο αριθμό θεάσεων κάθε χρόνο στις θάλασσες γύρω από το νησί. Οι σίφωνες ξηράς είναι πολύ πιο σπάνιοι.
Οι υδροσίφωνες μπορούν να προκαλέσουν ζημιές σε σκάφη και βάρκες εντός θαλάσσης ή όταν βγαίνουν στην ξηρά, συνήθως προκαλούν ζημιές για σύντομο χρονικό διάστημα, αφού γρήγορα διαλύονται. Η έντασή τους στην θάλασσα είναι αδύνατον να μετρηθεί παρά μόνο αν βγουν στην ξηρά, όπου με βάση την έκταση των καταστροφών μπορούμε να τους κατατάξουμε ως προς την έντασή τους.
Οι περιοχές με την μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισής τους είναι η ακτογραμμή της δυτικής Ελλάδας, τα νησιά του Ιονίου, η Κρήτη, η Χαλκιδική και φυσικά η Ρόδος.
Προσωπικά στα όσα χρόνια παρατηρώ υδροσίφωνες (έχω ξεπεράσει τις 200 καταγραφές στις θάλασσες του νησιού μας) διαπιστώνω ότι φέτος το 2024 είναι μια πολύ ήσυχη χρονιά- λόγω και του ανυπάρκτου χειμώνα που πέρασε- όπου μέχρι στιγμής έχω καταγράψει 11 συνολικά με τον τελευταίο την περασμένη Πέμπτη στα «Καβουράκια». Για μένα οι υδροστρόβιλοι είναι ένα από τα πιο όμορφα φαινόμενα που έχουν σχέση με τις καταιγίδες» δηλώνει στην «δ» ο ερασιτέχνης φωτογράφος και «κυνηγός καταιγίδων» Σταύρος Κεσεδάκης.
