• Μόνο πέντε νησιωτικοί δήμοι πανελλαδικά δεν αντιμετωπίζουν έντονες πιέσεις πληθυσμιακής γήρανσης μεταξύ των οποίων οι δήμοι Ρόδου, Κω και Καλυμνίων • Υψηλή δημογραφική διακινδύνευση στους μικρούς νησιωτικούς δήμους με βάση το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 20-59 ετών στον πληθυσμό τους
Ανησυχητικά είναι τα στοιχεία μελετών του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης της ΚΕΔΕ για το δημογραφικό πρόβλημα και για τη γήρανση του πληθυσμού.
Από τις σχετικές μελέτες, στοιχεία από τις οποίες δημοσιεύει σήμερα η «δημοκρατική», προκύπτει -μεταξύ άλλων- ότι οι μεγάλοι και μεσαίοι νησιωτικοί δήμοι όπως επίσης και οι μικροί νησιωτικοί δήμοι, χαρακτηρίζονται σχεδόν στο σύνολό τους από την τάση γήρανσης του πληθυσμού τους.
Κανένας από τους δήμους της κατηγορίας «μεγάλοι και μεσαίοι νησιωτικοί δήμοι» δεν εμφανίζει πολύ υψηλό δείκτη διακινδύνευσης όσον αφορά στο ποσοστό των ατόμων παραγωγικής ηλικίας στον πληθυσμό τους, ενώ 9 από του 36 δήμους της κατηγορίας “μικροί νησιωτικοί δήμοι” έχουν πολύ υψηλή δημογραφική διακινδύνευση με βάση το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 20-59 ετών στον πληθυσμό τους.
Μόνον πέντε δήμοι δεν αντιμετωπίζουν έντονες πιέσεις πληθυσμιακής γήρανσης (όπως αποτυπώνεται από τις τιμές του δείκτη γήρανσης για το 2011), οι οποίοι είναι οι εξής: Καλυμνίων, Κω, Μυκόνου, Ρόδου και Σφακίων.
Μεγάλοι και μεσαίοι νησιωτικοί δήμοι. Στην κατηγορία αυτή υπάγονται όλοι οι νησιωτικοί δήμοι με πληθυσμό άνω των 3.500 κατοίκων, με βάση τα στοιχεία πραγματικού πληθυσμού της τελευταίας απογραφής της ΕΛ.ΣΤΑΤ.
Μικροί νησιωτικοί δήμοι. Στην κατηγορία αυτή υπάγονται όλοι οι νησιωτικοί δήμοι, με πληθυσμό έως 3.500 κατοίκους, βάσει της τελευταίας απογραφής.
Ειδικότερα, με βάση τα στοιχεία των μελετών του Ι.Τ.Α. μόνον οι “K1: Δήμοι μητροπολιτικών κέντρων“ με ποσοστό 17% και οι “Κ5: Μεγάλοι και μεσαίοι νησιωτικοί δήμοι“ με ποσοστό 29,7% παρουσιάζουν επιδόσεις οι οποίες είναι σημαντικά καλύτερες του συνόλου της χώρας, όσον αφορά στο ποσοστό των δήμων που κατέγραψαν υψηλότερη του εθνικού μέσου όρου μείωση του πληθυσμού τους κατά την περίοδο 2011-2021.
Παράλληλα, αύξηση του πληθυσμού μεταξύ 2011-2021 εμφανίζει λιγότερο από 1 στους 3 δήμους (28.9%). Σχεδόν το ήμισυ των δήμων της κατηγορίας “K1: δήμοι μητροπολιτικών κέντρων”, καθώς και των κατηγοριών “Κ5: Μεγάλοι και μεσαίοι νησιωτικοί δήμοι“ (46%) και “Κ6: Μικροί νησιωτικοί δήμοι“ (47.2%), σημείωσαν αύξηση του πληθυσμού τους.
Σύμφωνα με τις ίδιες μελέτες, για την εξέταση του μεταβολών στον δείκτη γήρανσης, επιλέγεται ο δείκτης που μετράει το μερίδιο των ατόμων ηλικίας άνω των 70 ετών στον συνολικό πληθυσμό. Η μεγάλη εικόνα για το σύνολο των δήμων της χώρας αποτυπώνει μια αυξητική τάση του δείκτη γήρανσης.
Οι δήμοι της κατηγορίας “Κ3: Μεσαίοι ηπειρωτικοί δήμοι” και ακόμη περισσότερο της κατηγορίας “Κ4: Μικροί ηπειρωτικοί και μικροί ορεινοί δήμοι” ήταν το 2011 και παραμένουν το 2021 ως οι πιο γερασμένοι δήμοι της Ελλάδας.
Οι δήμοι της κατηγορίας “Κ5: Μεγάλοι και μεσαίοι νησιωτικοί δήμοι” και της κατηγορίας “Κ6: Μικροί νησιωτικοί δήμοι” εμφανίζονται λιγότερο γερασμένοι σε σχέση με τους μεσαίους ηπειρωτικούς και τους μικρούς ορεινούς δήμους, αλλά είναι πιο γερασμένοι (ως επί το πλείστον) σε σύγκριση με τους μητροπολιτικούς δήμους, καθώς και τους μεγάλους ηπειρωτικούς δήμους. Παράλληλα, στην πλειονότητα των δήμων αυτών των δύο κατηγοριών (92% των μεγάλων και μεσαίων νησιωτικών δήμων, και σχεδόν 80% των μικρών νησιωτικών Δήμων) ο δείκτης γήρανσης αυξήθηκε μεταξύ του 2011 και του 2021.
Οι δήμοι των κατηγοριών “Κ5: Μεγάλοι και μεσαίοι νησιωτικοί δήμοι” και “Κ6: Μικροί νησιωτικοί δήμοι” χαρακτηρίζονται σχεδόν στο σύνολό τους από την τάση γήρανσης του πληθυσμού τους.
Παράλληλα, η τάση μείωσης του πληθυσμού και το επίπεδο ενός ήδη σχετικά γερασμένου πληθυσμού συνιστούν ζητήματα που αφορούν περί τους μισούς δήμους αυτών των κατηγοριών.
Κανένας από τους δήμους της κατηγορίας “Κ5: Μεγάλοι και μεσαίοι νησιωτικοί δήμοι” δεν εμφανίζει πολύ υψηλό δείκτη διακινδύνευσης όσον αφορά στο ποσοστό των ατόμων παραγωγικής ηλικίας στον πληθυσμό τους, ενώ 9 από του 36 δήμους της κατηγορίας “Κ6: Μικροί νησιωτικοί δήμοι” έχουν πολύ υψηλή δημογραφική διακινδύνευση με βάση το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 20-59 ετών στον πληθυσμό τους.
Με βάση το κριτήριο του ετήσιου ρυθμού μεταβολής του πληθυσμού κατά την περίοδο 2011-2021, πολύ υψηλή δημογραφική διακινδύνευση αφορά 63, ο μικρότερος αριθμός δήμων σε σχέση με τους υπόλοιπους τέσσερεις δημογραφικούς δείκτες που συνθέτουν το συνολικό δείκτη δημογραφικής διακινδύνευσης. Από αυτούς του 63 δήμους, 21 αφορούν στην κατηγορία “Κ3: Μεσαίοι ηπειρωτικοί δήμοι”, 30 στην κατηγορία “Κ4: Μικροί ηπειρωτικοί και μικροί ορεινοί δήμοι”, 10 στην κατηγορία “Κ6: Μικροί νησιωτικοί δήμοι” και μόλις 2 στην κατηγορία “Κ2: Μεγάλοι ηπειρωτικοί δήμοι”.
ΜΕΙΩΣΗ ΚΑΙ ΓΗΡΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ
ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ
Σχεδόν οι μισοί από τους μεγάλους και μεσαίους νησιωτικούς δήμους (17 από τους 37 συνολικά) κατέγραψαν αύξηση του πληθυσμού τους την περίοδο 2011-2021.
Από αυτούς τους 17 δήμους, ωστόσο, μόνο οι πέντε δεν αντιμετωπίζουν έντονες πιέσεις πληθυσμιακής γήρανσης (όπως αποτυπώνεται από τις τιμές του δείκτη γήρανσης για το 2011), οι οποίο είναι οι εξής: Καλυμνίων, Κω, Μυκόνου, Ρόδου και Σφακίων.
Από την άλλη πλευρά, σχεδόν ένας στους τέσσερις μεγάλους και μεσαίους νησιωτικούς δήμους (10 στους 37) αντιμετωπίζει έντονο τόσο το ζήτημα της πληθυσμιακής γήρανσης, όσο και αυτό της πληθυσμιακής συρρίκνωσης κατά τη τελευταία δεκαετία. Οι εν λόγω 10 δήμοι είναι οι εξής: Θάσου, Σκοπέλου, Βόρειας Κέρκυρας, Νότιας Κέρκυρας, Λευκάδας, Σαλαμίνος, Πόρου, Δυτικής Λέσβου, Λήμνου και Άνδρου.
Τέλος, σχεδόν το 78% (28 από τους 36) των μικρών νησιωτικών δήμων χαρακτηρίζονταν από δείκτη γήρανσης με τιμές άνω του εθνικού μέσου όρου το 2011.
Από αυτούς τους 28 δήμους, οι μισοί (14), σημείωσαν μείωση του συνολικού τους πληθυσμού κατά την περίοδο 2011-2021. Οι εν λόγω δήμοι είναι οι εξής: Σαμοθράκης, Ιθάκης, Μεγανησίου, Κυθήρων, Τροιζηνίας, Φούρνων Κορσεών, Αγίου Ευστρατίου, Ψαρών, Σικίνου, Φολεγάνδρου, Κιμώλου, Σερίφου, Τήλου και Γαύδου.
Η περίπτωση των μεγάλων και μεσαίων νησιωτικών δήμων δεν παρουσιάζει κάποιο ξεκάθαρο πρότυπο συνάφειας μεταξύ του ρυθμού μεταβολής του δείκτη γήρανσης και του ρυθμού μεταβολής του συνολικού πληθυσμού. Το ίδιο, εν πολλοίς, χαρακτηρίζει και την περίπτωση των μικρών νησιωτικών δήμων.
Ως προς τη μεταβολή του πληθυσμού: Σχεδόν τα τρία τέταρτα των δήμων της χώρας κατέγραψαν μείωση του πληθυσμού τους κατά την περίοδο 2011-2021.
• Ως προς το επίπεδο γήρανσης: Σχετικά υψηλή συγκέντρωση στις υψηλότερες τιμές του δείκτη γήρανσης παρατηρείται σε μεγάλο ποσοστό (περί οκτώ στους δέκα) των δήμων των μικρών νησιωτικών δήμων. Αντιθέτως, οι δήμοι των μητροπολιτικών κέντρων και των μεγάλων νησιωτικών δήμων παρουσιάζουν σαφώς καλύτερη εικόνα ως προς τον δείκτη γήρανσης σε σχέση με τις υπόλοιπες κατηγορίες δήμων.
• Ως προς το ρυθμό μεταβολής του επιπέδου γήρανσης: Παρότι οι δήμοι των μητροπολιτικών κέντρων εμφανίζονται λιγότερο “γερασμένοι” σε σχέση με τους υπόλοιπους δήμους της χώρας, φαίνεται να είναι όμως και οι δήμοι που «γερνούν» πιο γρήγορα σε σχέση με τους υπολοίπους.
Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι στις επόμενες δεκαετίες η επιβάρυνση αυτών των δήμων θα είναι πολύ έντονη.
Στο σύνολό της η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με ταχύτατες εξελίξεις. Όλες οι περιοχές γερνούν, αν και με διαφορετικό ρυθμό.
Οι μισοί σχεδόν από τους μεγάλους νησιωτικούς δήμους αντιστέκονται (ακόμα) στην πληθυσμιακή μείωση.
Οι μικροί νησιωτικοί δήμοι παρά τον υψηλό βαθμό γήρανσης καταφέρνουν (σχετικά) να συγκρατούν το πληθυσμό τους.
