• Αν και παραμένει σύμβολο της νησιωτικής ταυτότητας, εμφανίζεται όλο και πιο σπάνια, κυρίως σε μουσεία, παραδοσιακές εκθέσεις ή ως αναφορά στη λαογραφία.
• Η παρακμή της ναυπηγικής παράδοσης και η καταστροφή των ξύλινων σκαφών έχουν βαθύνει την απόσταση από τις ρίζες μας
• Στα τελευταία 25 χρόνια έχουν καταστραφεί περίπου 13.000 παραδοσιακά σκάφη, έχουν απομείνει μόλις 2.000, με τα περισσότερα παραμελημένα ή ξεχασμένα
Η Ρόδος φόρεσε τα γιορτινά της με τον ερχομό των Χριστουγέννων, σπίτια και πλατείες γέμισαν με λαμπερά δέντρα, κρύβοντας την ξεχασμένη ελληνική παράδοση, που μέρες σαν κι αυτές το καραβάκι των Χριστουγέννων, βρισκόταν σε περίοπτη θέση.
Η διακόσμηση του παραδοσιακού ξύλινου καϊκιού κατά την περίοδο των Χριστουγέννων είναι μία συνήθεια που ξεκίνησε κυρίως στα νησιά και τις παραθαλάσσιες περιοχές της Ελλάδας.
Το καραβάκι, σύμβολο της ναυτοσύνης, της εξόδου και της επιστροφής, συνδεόταν στενά με τη ζωή των Ελλήνων ναυτικών. Τα παιδιά, κρατώντας μικρά ξύλινα στολισμένα καράβια, γύριζαν στις γειτονιές για τα κάλαντα, ευχόμενα στους νοικοκύρηδες καλές θάλασσες και ευημερία.
Για τους νησιώτες, το καραβάκι είχε έναν ιδιαίτερο συμβολισμό. Δεν ήταν μόνο μία μορφή εορταστικής διακόσμησης, αλλά μία έκφραση της αγάπης για τη θάλασσα, την οποία οι κάτοικοι εξαρτιόνταν για την επιβίωση και την ευημερία τους.
Στη Ρόδο, όπως και σε άλλα νησιά του Αιγαίου, το καραβάκι ήταν μέρος της συλλογικής μνήμης, ένα στοιχείο που έφερνε κοντά τους ανθρώπους και συνέδεε τις γενιές. Επιπλέον, συμβόλιζε την προσμονή των οικογενειών να επιστρέψουν οι ναυτικοί τους για τις γιορτές και τη δέηση για ασφαλή ταξίδια.
Η αντικατάσταση με το χριστουγεννιάτικο δέντρο
Όμως, καθώς οι δεκαετίες πέρασαν, η συνήθεια αυτή άρχισε να ξεθωριάζει. Το χριστουγεννιάτικο δέντρο, που πρωτοεμφανίστηκε στην Ελλάδα το 1833 από τον βασιλιά Όθωνα, κέρδισε σταδιακά έδαφος. Η επιρροή των δυτικών παραδόσεων ενίσχυσαν την κυριαρχία του δέντρου ως το κύριο σύμβολο των γιορτών.
Η σύγχρονη αστική ζωή, η αλλαγή των προτεραιοτήτων, έβαλαν το καραβάκι στις αποθήκες, το εξαφάνισαν από τις μνήμες και τις προτεραιότητές μας και τη θέση του πήρε το πιο λαμπερό και πιο εντυπωσιακό, χριστουγεννιάτικο δέντρο. Σήμερα, στα περισσότερα νησιά, τα χριστουγεννιάτικα δέντρα έχουν καταλάβει τη θέση που κάποτε ανήκε αποκλειστικά στο στολισμένο καραβάκι.
Η νέα πραγματικότητα
Η Ρόδος, με την πλούσια ναυτική παράδοση, δεν αποτελεί εξαίρεση. Παρόλο που παλαιότερα στα σπίτια και στις πλατείες μπορούσε κανείς να δει καραβάκια, πλέον κυριαρχούν τα δέντρα, οι γιρλάντες και τα πολύχρωμα στολίδια που εντυπωσιάζουν μικρούς και μεγάλους. Το καραβάκι, αν και παραμένει σύμβολο της νησιωτικής ταυτότητας, εμφανίζεται όλο και πιο σπάνια, κυρίως σε μουσεία, παραδοσιακές εκθέσεις ή ως αναφορά στη λαογραφία.
Παράλληλα, η παρακμή της ναυπηγικής παράδοσης και η καταστροφή των ξύλινων σκαφών έχουν βαθύνει την απόσταση από τις ρίζες μας. Στα τελευταία 25 χρόνια έχουν καταστραφεί περίπου 13.000 παραδοσιακά σκάφη, έχουν απομείνει μόλις 2.000, με τα περισσότερα παραμελημένα ή ξεχασμένα. Ο Ελληνικός Σύνδεσμος Παραδοσιακών Σκαφών καταβάλλει σημαντικές προσπάθειες για τη διάσωση αυτών των ιστορικών σκαφών, τονίζοντας την ανάγκη συνεργασίας όλων των εμπλεκόμενων φορέων.
Η καμπάνια #savekaikia, που ξεκίνησε το 2018 από την περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, στοχεύει στην ευαισθητοποίηση του κοινού και τη διατήρηση αυτού του πολύτιμου κομματιού της ναυτικής μας κληρονομιάς. Όμως, το μέλλον παραμένει αβέβαιο, καθώς οι καταστροφές συνεχίζονται.
Μια νότα νοσταλγίας και ελπίδας
Τα στολισμένα χριστουγεννιάτικα καραβάκια, ήταν κάτι παραπάνω από διακόσμηση, ήταν μία γέφυρα που μας συνέδεε με την ιστορία και την παράδοση των νησιών μας.
Ίσως, τώρα που οι συζητήσεις για τη διατήρηση της πολιτισμικής μας κληρονομιάς γίνονται όλο και πιο έντονες, να είναι η κατάλληλη στιγμή για να αναβιώσει ξανά το έθιμο που μας συνδέει με τις ρίζες μας.
Η παράδοση δεν είναι στατική. Μπορεί να εξελίσσεται, να προσαρμόζεται, να βρίσκει νέους τρόπους έκφρασης. Αρκεί να της δίνουμε χώρο και αξία. Το καραβάκι των Χριστουγέννων ίσως περιμένει να ξαναβγεί στα “νερά” των γιορτών μας, για να μας θυμίσει ποιοι είμαστε και από πού ερχόμαστε.
