Ο Κώστας Υφαντής είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, μιλάει για τα αποτελέσματα των πρόσφατων εκλογών στη Γερμανία, με την άνοδο της ακροδεξιάς ενώ αναλύει την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει ο γαλλο-γερμανικός άξονας, που τον χαρακτηρίζει “κατατονικό”.
Παράλληλα, δηλώνει ότι δεν είναι τόσο αισιόδοξος σχετικά με την προοπτική, να βρει η Ευρώπη έναν βηματισμό και μάλιστα άμεσα αφού οι διαπραγματεύσεις γίνονται χωρίς αυτήν.
• Να ξεκινήσουμε από τα αποτελέσματα των πρόσφατων εκλογών στη Γερμανία. Πώς βλέπετε να διαμορφώνεται το τοπίο;
Θα έλεγα ότι υπάρχουν δύο παράλληλες αναγνώσεις: η μία είναι ότι η Γερμανία, πιθανότατα, θα έχει κυβέρνηση και μάλιστα αρκετά ευρείας πλειοψηφίας παρά την καθίζηση των Σοσιαλδημοκρατών και παρά το γεγονός πως η νίκη των Χριστιανοδημοκρατών δεν είναι από τις μεγαλύτερες στην ιστορία τους. Η δεύτερη ανάγνωση βεβαίως, είναι ο διπλασιασμός των ποσοστών της ακροδεξιάς, η οποία σηματοδοτεί και το τέλος μιας εποχής στη Γερμανία. Μέχρι τώρα, η ακροδεξιά ήταν ένα τεράστιο πολιτικό “ταμπού” για τη γερμανική πολιτική. Στις προηγούμενες εκλογές με το 10%, αυτό το “ταμπού” ράγισε και νομίζω, τώρα, με το ΑfD να είναι στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης αυτό, έσπασε. Δεν προδικάζω βεβαίως ότι στα επόμενα χρόνια, η ακροδεξιά στη Γερμανία θα είναι η κυρίαρχη δύναμη, αλλά τουλάχιστον, μεσοπρόθεσμα οι εξελίξεις θα διαμορφώνονται από την παρουσία αυτών των δυνάμεων στη γερμανική Βουλή –με ό,τι αυτό σημαίνει για την εσωτερική πολιτική της χώρας, για την ευρωπαϊκή πολιτική, ευρύτερα, και βεβαίως για τις σχέσεις της Γερμανίας με τον υπόλοιπο κόσμο. Μία ακόμη παρατήρηση: επιβεβαιώνεται αυτό το οποίο ξέραμε εδώ και δεκαετίες: ότι η γερμανική ενοποίηση δεν έχει καταφέρει να δημιουργήσει την όσμωση –την πολιτική και κοινωνική- την οποία περιμέναμε ή θα περιμέναμε, παρά το γεγονός ότι έχει περάσει, πιά, σχεδόν πάνω από μία γενιά Γερμανών.
Το χάσμα μεταξύ της πάλαι ποτέ ανατολικής και δυτικής Γερμανίας παραμένει, και τώρα αποτυπώνεται ακόμη πιο εναργώς. Και μάλιστα έχει ενδιαφέρον το γεγονός πως η ανατολική Γερμανία (δηλαδή το σοσιαλιστικό καθεστώς της ανατολικής Γερμανίας) είναι αυτό το οποίο τροφοδοτεί τη γερμανική ακροδεξιά. Βλέπουμε μια ριζοσπαστικοποίηση αλλά προς την αντίθετη κατεύθυνση των πληθυσμών των κοινοτήτων της ανατολικής Γερμανίας.
• Σχετικά με το θέμα του γαλλο-γερμανικού άξονα, τι έχει αλλάξει κατά την άποψή σας σε σχέση με το παρελθόν;
Προφανώς κάτι έχει αλλάξει. Ο γαλλο-γερμανικός άξονας ο οποίος ήταν η κινητήριος δύναμη της Ευρώπης, ήταν η πρωτοπορία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, εδώ και πάρα πολλά χρόνια είναι κατατονικός –για να μην πω ότι είχε κινδυνεύσει με εξαφάνιση. Κυρίως λόγω των αδύναμων ηγεσιών και στις δύο χώρες: από την μία, ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν ο οποίος διανύει τη δεύτερη θητεία του, είναι όμηρος μιας άλλης κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας η οποία επιδιώκει να τον οδηγήσει στην παραίτηση, πριν από τις επόμενες προεδρικές εκλογές.
Από την άλλη, στη Γερμανία από την πανίσχυση αλλά “μυωπική” στρατηγικά, Άγκελα Μέρκελ, φτάσαμε στον Όλαφ Σολτς –έναν πολύ αδύναμο ηγέτη και εξαιτίας του εκλογικού αποτελέσματος, καθώς αναγκάστηκε να συγκυβερνήσει με δύο κόμματα, ένα εκ των οποίων εξαφανίστηκε σε αυτές τις εκλογές, οι Φιλελεύθεροι που δεν μπήκαν καν στη Βουλή.
Για να έρθω στα τωρινά θα έλεγα ότι εάν ψάχνουμε να βρούμε κάτι που μπορεί να μας κάνει συγκρατημένα αισιόδοξους για την Ευρώπη, αυτό μπορεί να ανιχνευτεί σε δύο στιγμιότυπα: το ένα είναι η πρόσφατη εμφάνιση του προέδρου Μακρόν στην Ουάσιγκτον (ήταν μια πραγματικά, ηγετική ευρωπαϊκή εμφάνιση) και το δεύτερο, είναι ότι ο πιθανός νέος καγκελάριος, ο Φρίντριχ Μερτς, δείχνει να κατανοεί, το τι ακριβώς συμβαίνει στον κόσμο και τον κίνδυνο που διατρέχει η Ευρώπη από την αδράνειά της και την περιθωριοποίησή της.
Είναι χαρακτηριστικές οι δηλώσεις του: ένας ακραιφνής ατλαντιστής ο οποίος μίλησε για την ανεξαρτησία της Ευρώπης από τις ΗΠΑ (πρωτοφανές!) ενώ ήταν αυτός, που πριν από λίγες μέρες είχε αποδοκιμάσει με πολύ σκληρό τρόπο τον Αμερικανό αντιπρόεδρο Τζέι Ντι Βανς στην ομιλία που έκανε στο Μόναχο. Ενώ ήταν ακόμη υποψήφιος (δεν είχαν γίνει οι εκλογές στη Γερμανία) αλλά είχε τολμήσει και βγήκε μπροστά από όλο το γερμανικό πολιτικό σύστημα και αποδοκίμασε τον Αμερικανό πρόεδρο. Αυτά τα δύο, δεν είναι σε καμία περίπτωση αρκετά αλλά εν πάση περιπτώσει, μας δίνουν τροφή να συζητήσουμε για το ό,τι ενδεχομένως να υπάρχει κάποια προοπτική και η Ευρώπη να βρει έναν βηματισμό. Δεν είμαι πολύ αισιόδοξος…
Αφενός, ο Εμανουέλ Μακρόν είναι πρόεδρος υπό προθεσμία ενώ ο νέος καγκελάριος Σερτς, ακόμη δεν έχει συγκροτήσει έναν συνασπισμό που θα του επιτρέψει να κινηθεί με έναν πιο χειραφετημένο τρόπο.
• Οι εξελίξεις τρέχουν και πλέον οι σχέσεις της Ευρώπης με τις ΗΠΑ, μπαίνουν σε μια άλλη βάση. Πώς θα προχωρήσει αυτή η σχέση με τη νέα διοίκηση της Ουάσιγκτον κατά την εκτίμησή σας;
Κοιτάξτε, αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι δεν υπάρχει χρόνος! Τα γεγονότα τρέχουν, οι διαπραγματεύσεις γίνονται ερήμην της Ευρώπης. Συνεπώς, η Ευρώπη πληρώνει το τίμημα της στρατηγικής ανεπάρκειας τόσων ετών. Παρόλο που γνωρίζαμε και συζητάμε, εδώ και πάρα πολλά χρόνια, την ανάγκη στρατηγικής αυτονομίας, είτε χειραφέτησης, είτε απεξάρτησης, είτε (μια παλαιότερη ορολογία) η Ευρώπη ως στρατηγικός δρων, δεν έγινε τίποτα.
Φτάσαμε τώρα σε μια οριακή στιγμή όπου η νέα αμερικανική διοίκηση έχει απαξιώσει πλήρως την σημασία της Ευρώπης, αφού ταχύτατα εξελίσσονται σε έναν εταίρο κακής πίστης. Και στο παρελθόν υπήρξαν διαφωνίες (από την εποχή του Βιετνάμ και το 2003 με την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ) αλλά ποτέ δεν είχε αμφισβητηθεί η σημασία και η αξία της Διατλαντικής Κοινότητας ως το βασικό θεμέλιο της δυτικής και αμερικανικής ηγεμονίας στον κόσμο. Στο μυαλό του κ. Τραμπ φαίνεται ότι αυτό απορρίπτεται ως πλαίσιο προσέγγισης του κόσμου.
Κώστας Υφαντής: «Η Ευρώπη πληρώνει το τίμημα της στρατηγικής ανεπάρκειας τόσων ετών»
