Η δημοσίευση του Προεδρικού Διατάγματος 129/2025 για την οριοθέτηση των οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων συνιστά μια σοβαρή τομή, αλλά ταυτόχρονα και μια μεγάλη πρόκληση για τη μικρή ιδιοκτησία και την ελληνική περιφέρεια. Η επιλογή της κυβέρνησης να επιβάλει αιφνιδιαστικά αυστηρούς και αναδρομικούς περιορισμούς, χωρίς δημόσια διαβούλευση, γεννά εύλογες ανησυχίες για τις συνέπειες που θα επιφέρει.
Το νέο πλαίσιο ουσιαστικά μηδενίζει την αξία χιλιάδων ακινήτων: οικόπεδα που μέχρι πρότινος θεωρούνταν άρτια και οικοδομήσιμα μετατρέπονται σε αγροτεμάχια, καθώς περιορίζονται τα όρια των οικισμών στα τμήματα που είχαν αναπτυχθεί έως το 1983. Επιπλέον, κάθε δυνατότητα επέκτασης των ορίων αποκλείεται, εκτός εάν ακολουθηθεί η χρονοβόρα και περίπλοκη διαδικασία των Τοπικών ή Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΤΠΣ/ΕΠΣ). Με την έλλειψη επαρκούς σχεδιασμού και διαλόγου με τις τοπικές κοινωνίες, το Π.Δ. δεν συμβάλλει στην αναγκαία ανασυγκρότηση της υπαίθρου, αλλά κινδυνεύει να επιτείνει τη στασιμότητα και την ερήμωση.
Η περίπτωση της Ρόδου αποτυπώνει με ιδιαίτερη ένταση τα προβλήματα που επιφέρει το νέο καθεστώς. Το νησί αντιμετωπίζει ήδη σοβαρά ζητήματα με τη λειτουργία του Κτηματολογίου, τις εκκρεμότητες και τα σφάλματα στους δασικούς χάρτες, καθώς και την απουσία θεσμοθετημένων οδών σε πολλούς παραδοσιακούς οικισμούς.
Στη Ρόδο, άμεσες συνέπειες από το Π.Δ. 129/2025 αναμένεται να υπάρξουν σε δεκάδες οικισμούς κάτω των 2.000 κατοίκων, όπως η Κρητηνία, ο Μονόλιθος, τα Σιάννα, ο Απόλλωνας, η Διμυλιά, η Καλαβάρδα, η Πλατάνια, ο Σάλακος, οι Φάνες, η Λάρδος, τα Λάερμα, η Πυλών, η Αρνίθα, το Ασκληπιείο, το Γεννάδι, η Λαχανιά, ο Μεσαναγρός, τα Μαριτσά, η Παστίδα και πολλοί άλλοι. Ιδιαίτερα οι μικροί παραδοσιακοί οικισμοί, με ιστορικό και τουριστικό χαρακτήρα όπως η Λίνδος και ο Έμπωνας, κινδυνεύουν να υποστούν σοβαρή απαξίωση αν δεν υπάρξουν άμεσες διορθωτικές παρεμβάσεις.
Αυτές οι αβεβαιότητες δημιουργούν ένα σύνθετο πλέγμα εμποδίων για τη διασφάλιση των ιδιοκτησιακών και οικοδομικών δικαιωμάτων των πολιτών.
Επιπλέον, η υπολειτουργία της Πολεοδομίας Ρόδου λόγω των πρόσφατων αποκαλύψεων για εκτεταμένες παρανομίες και της θέσης σε αργία υπαλλήλων, επιδεινώνει περαιτέρω την κατάσταση. Σε έναν Δήμο όπου βασικές υπηρεσίες αδειοδοτήσεων και ελέγχου δόμησης έχουν κλονιστεί θεσμικά και επιχειρησιακά, η εφαρμογή ενός αυστηρού και περίπλοκου πλαισίου όπως το Π.Δ. 129/2025 γίνεται εξαιρετικά επισφαλής. Ο κίνδυνος άνισης ή καταχρηστικής εφαρμογής των νέων ρυθμίσεων είναι πλέον ορατός, εντείνοντας το αίσθημα ανασφάλειας και αδικίας στους ιδιοκτήτες.
Το Π.Δ. 129/2025 δεν συνιστά εργαλείο βιώσιμης ανάπτυξης ή ενίσχυσης της περιβαλλοντικής προστασίας. Αντίθετα, αναδεικνύει την επιλογή για έναν πολεοδομικό σχεδιασμό περιοριστικό, αποκλειστικό και ανελαστικό, που αγνοεί τις σύγχρονες ανάγκες των τοπικών κοινωνιών και απομακρύνει την ύπαιθρο από το μέλλον που της αξίζει.
Ποια θα μπορούσαν να είναι τα επόμενα βήματα;
Για την αποτροπή των δυσμενών συνεπειών του Π.Δ. 129/2025 και την προστασία της μικρής ιδιοκτησίας και της υπαίθρου, απαιτούνται άμεσες και ουσιαστικές παρεμβάσεις:
– Επιτάχυνση της εκπόνησης και έγκρισης των Τοπικών και Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΤΠΣ/ΕΠΣ), με ουσιαστική συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών και επιστημονικών φορέων.
– Θεσμοθέτηση μεταβατικών ρυθμίσεων, ώστε τα οικόπεδα που αιφνιδιαστικά βρέθηκαν εκτός ορίων να διατηρήσουν την οικοδομησιμότητά τους υπό λογικές προϋποθέσεις (όπως επαρκές εμβαδόν και πρόσβαση σε υφιστάμενη οδό).
– Αναμόρφωση των Δασικών Χαρτών και διόρθωση πρόδηλων σφαλμάτων, ώστε να μην επικαλύπτονται άδικα περιοχές κατοικημένες ή αγροτικά εκμεταλλεύσιμες.
– Άμεση ενίσχυση και ανασυγκρότηση των Πολεοδομιών, ειδικά στη Ρόδο και σε άλλες περιοχές με θεσμικά κενά, ώστε να διασφαλίζεται η ισότιμη και σύννομη εφαρμογή της πολεοδομικής νομοθεσίας.
– Κατάρτιση εθνικής στρατηγικής για την αναζωογόνηση της υπαίθρου, που να συνδυάζει σεβασμό στο περιβάλλον, προστασία της μικρής ιδιοκτησίας και ήπια ανάπτυξη.
Χρειάζεται ένα πλαίσιο σύγχρονο, ρεαλιστικό και κοινωνικά δίκαιο — όχι ένα σύστημα που διαιωνίζει την αβεβαιότητα και ενισχύει την εγκατάλειψη.
Η ανασυγκρότηση της υπαίθρου δεν μπορεί να προχωρήσει με αποκλεισμούς και οριζόντιες απαγορεύσεις. Χρειάζεται σχέδιο, διάλογος, σεβασμός και κυρίως όραμα. Γιατί η ελληνική περιφέρεια και τα χωριά μας δεν ανήκουν στο παρελθόν. Ανήκουν στο μέλλον.
του Βάιου Καλοπήτα, Μηχανικού Περιβάλλοντος MSc
