Παράνομη κρίθηκε από το Συμβούλιο της Επικρατείας έγκριση του Υπουργείου Πολιτισμού για την ανέγερση συγκροτήματος κατοικιών στον περιβάλλοντα χώρο μνημείου στην Ιαλυσό.
Το ΣτΕ με την υπ΄αριθμ. 4229/2013 απόφασή του επιλήφθηκε αιτήσεως με την οποία ζητήθηκε η ακύρωση της ΥΠΠΟ/ΔΝΣΑΚ/22761/669/28.3.2006 απόφασης του Υπουργού Πολιτισμού, με την οποία εγκρίθηκε η μελέτη ανέγερσης συγκροτήματος δέκα διώροφων κατοικιών στον περιβάλλοντα χώρο της οικίας στην κτηματολογική μερίδα 544Γ γαιών Τριαντών Ρόδου (στην περιοχή Ιαλυσού).
Η ανωτέρω οικία μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο της έχει χαρακτηρισθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο με την ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/ Γ/2746/43444/8.9.1995 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού (820 Β΄).
Οι αιτούντες φέρονται να έχουν εμπράγματα δικαιώματα επί της χαρακτηρισθείσας ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο οικίας.
Ενώ ένας κάτοικος Ιαλυσού ο οποίος υπέβαλε την εγκριθείσα με την προσβαλλόμενη πράξη μελέτη, άσκησε παρέμβαση υπέρ της διατήρησης της προσβαλλόμενης πράξης.
Από την έρευνα του Συμβουλίου της Επικρατείας προέκυψαν τα ακόλουθα: Mε την ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/2746/43444/8.9.1995 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού, η οικία που βρίσκεται στη Λεωφόρο Ιαλυσού στη Ρόδο χαρακτηρίσθηκε μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο της ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, γιατί, όπως αναφέρεται σε αυτήν, «αποτελεί αξιόλογο δείγμα κτηρίου με εκλεκτικιστικά στοιχεία σημαντικό για τη μελέτη της ιστορίας της αρχιτεκτονικής».
Ειδικότερα δε στην 21/5.7.1995 γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων, επί της οποίας στηρίζεται η πράξη χαρακτηρισμού, αναφέρεται ότι «στον κήπο, και ιδιαίτερα μπροστά από το οίκημα υπάρχουν ψηλά δένδρα και πυκνή βλάστηση, ενώ βρίσκονται και η χαρακτηριστική στέρνα και ο μύλος», και προτείνεται να χαρακτηρισθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο το κτήριο μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο του.
Ο ανωτέρω περιβάλλων χώρος έχει έκταση περίπου 7.140 τ.μ. και αποτελείται από επιμέρους μερίδες γαιών.
Ενας κάτοικος Ιαλυσού, ο οποίος φέρεται ως ιδιοκτήτης της μερίδας 544Γ, με την από 20.9.2005 αίτησή του ζήτησε από την Υπηρεσία Νεώτερων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δωδεκανήσου τον αποχαρακτηρισμό τμήματος του περιβάλλοντος χώρου, εμβαδού 2.796 τ.μ., προκειμένου να κατασκευάσει σε αυτόν συγκρότημα δέκα διώροφων οικοδομών με υπόγειο, συνολικής επιφάνειας περίπου 1.400 τ.μ.
Η εν λόγω υπηρεσία, με το υπ’ αριθμ. 697/27.9.2005 έγγραφό της διαβίβασε το αίτημα στη Διεύθυνση Νεώτερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού, εκφράζοντας και τη διαφωνία της ως προς την ικανοποίησή του.
Συγκεκριμένα στο ανωτέρω έγγραφο αναφέρεται ότι «Η μερίδα 544Γ γαιών Τριαντών εμβαδού 2.796,00 τ.μ. της οποίας αιτείται ο αποχαρακτηρισμός αποτελεί τον περιβάλλοντα χώρο της διατηρητέας οικίας μέσα στην οποία βρίσκονται ο ανεμόμυλος με το πηγάδι τα οποία συνδέονται με την παρακείμενη υδατοδεξαμενή και τα κτιστά φρεάτια, που επιβεβαιώνουν την σύνδεση της κατοικίας με τον κήπο και την καλλιέργειά του. Η Υπηρεσία μας δεν συμφωνεί με το αίτημα του ενδιαφερόμενου, γιατί ο περιβάλλων χώρος συμβάλλει στην ανάδειξη και προβολή του μνημείου στο χώρο διατηρώντας την αξονική συμμετρία, απαραίτητη προϋπόθεση για την εισαγωγή του επισκέπτη στο κυρίως «θέμα» (δρόμος – διάδρομος – κήπος – οικία). Ήδη μεγάλο τμήμα της αρχικής μερίδας 544 γαιών Τριαντών που βρίσκεται εκτός του χαρακτηρισμένου τμήματος έχει δοθεί στη δόμηση με όλα τα αρνητικά επακόλουθα. Τυχόν ικανοποίηση του παραπάνω αιτήματος θα αποτελέσει κακό προηγούμενο για τον περιβάλλοντα χώρο άλλων μνημείων».
Περαιτέρω, η ίδια υπηρεσία με το υπ’ αριθμ. 52/24.1.2006 έγγραφό της εξέφρασε προς τη Διεύθυνση Νεώτερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς τη γνώμη της για το θέμα.
Η γνώμη αυτή έχει ως εξής: «Απαντώντας στο παραπάνω σχετικό, σας αναφέρουμε ότι το κηρυγμένο μνημείο …. αποτελεί εξαίρετο δείγμα της Νεώτερης Αρχιτεκτονικής μαζί με τον αναπόσπαστο περιβάλλοντα χώρο του. Το παραπάνω μνημείο είναι ένα από τα λαμπρότερα και σπανιότερα δείγματα της εκλεκτικιστικής Αρχιτεκτονικής της περιοχής μας, η μελέτη του οποίου συμβάλλει στην μελέτη της ιστορίας της Ευρωπαϊκής Αρχιτεκτονικής. Η τυχόν συρρίκνωση του περιβάλλοντος χώρου του και του χαρακτηριστικά διαμορφωμένου κήπου του, στο οποίο σώζεται ανεμόμυλος, στέρνα και φρεάτια, απαραίτητα για την εύρυθμη λειτουργία της κατοικίας, αλλά και του κήπου της, θα αλλοιώσει ανεπανόρθωτα τη φυσιογνωμία του μνημείου, το οποίο επί πλέον θα συνθλιβεί από την προτεινόμενη πυκνή δόμηση των δέκα διώροφων κατοικιών σε άμεση γειτνίαση με αυτό. Άλλωστε όλα τα παρόμοια Νεώτερα Μνημεία της περιοχής Ιαλυσού έχουν κηρυχθεί διατηρητέα μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο τους, ο οποίος μέχρι σήμερα διατηρείται αναλλοίωτος. Σας αναφέρουμε επίσης ότι το παραπάνω ακίνητο εντάσσεται σε μια κτηματολογική μερίδα έκτασης η οποία έχει κατατμηθεί και οικοδομηθεί στο μεγαλύτερο μέρος της…. Μετά τα παραπάνω η Υπηρεσία μας, είναι αντίθετη με τη συρρίκνωση του περιβάλλοντος χώρου του μνημείου και την οικοδόμηση σε αυτόν, διότι εκτός από την έμμεση βλάβη και την αλλοίωση που θα υποστεί το ίδιο το μνημείο, η τυχόν ικανοποίηση του αιτήματος θα αποτελέσει κακό προηγούμενο για την προστασία του περιβάλλοντος χώρου και των υπόλοιπων μνημείων της περιοχής».
Το Κεντρικό Συμβούλιο Νεότερων Μνημείων, στο οποίο παραπέμφθηκε η υπόθεση, στην υπ’ αριθμ. 9/8.3.2006 συνεδρίασή του, γνωμοδότησε υπέρ της έγκρισης της υποβληθείσης μελέτης με την αιτιολογία ότι «οι νέες κατασκευές αναπτύσσονται σε απόσταση από το προστατευόμενο μνημείο και σε υποχώρηση από την οικοδομική γραμμή».
Σύμφωνα με τη γνωμοδότηση αυτή, η έγκριση πρέπει να χορηγηθεί υπό τους κάτωθι ορισμένους όρους: «1. Το συγκρότημα των δύο (2) κατοικιών που αναπτύσσεται πλησιέστερα του μνημείου να μετατοπιστεί κατά τέσσερα (4) μέτρα ανατολικώς. 2. Η μονάδα των 5 κατοικιών να μην είναι συμπαγής όγκος, αλλά να διασπαστεί και συγκεκριμένα να υποχωρήσουν οι κατοικίες 4 και 6 τουλάχιστον ένα (1) μέτρο. 3. Να περιοριστεί η χρήση μπαλουστρών στα μπαλκόνια. 4. Κατά τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου να διατηρηθούν τα δένδρα και η κοπή των δένδρων να περιοριστεί στα απολύτως απαραίτητα για την εκτέλεση του έργου. 5. Να ληφθεί αυξημένη φροντίδα και μέριμνα και να ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα για να προστατευτούν οι βοηθητικές εγκαταστάσεις που υπάρχουν στο χώρο (λ.χ. στέρνα). 6. Να διατηρηθεί η περίφραξη όπως αυτή υπάρχει σήμερα. Αν κατά την εκτέλεση των οικοδομικών εργασιών απαιτηθεί καθαίρεση τμήματος της περίφραξης, αυτό να αποκατασταθεί ευθύς αμέσως μετά την ολοκλήρωση των εργασιών».
Προκειμένου δε να εκδοθεί η ανωτέρω γνωμοδότηση προηγήθηκε το από 2.3.2006 εισηγητικό σημείωμα της Διεύθυνσης Νεώτερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς στην οποία, αφού γίνεται αναλυτική αναφορά σχετικά με την τοποθέτηση του συγκροτήματος των κατοικιών στον επίδικο χώρο και στην απόστασή τους από την οικοδομική γραμμή και το διατηρητέο μνημείο, περιέχονται, μεταξύ άλλων, τα εξής: « Η Διεύθυνσή μας θεωρεί ότι η έκταση που έχει οριστεί ως περιβάλλων χώρος είναι αρκετά μεγάλη μπορεί να οικοδομηθεί υπό όρους. Η προτεινόμενη δόμηση υπολείπεται της επιτρεπομένης και δεν αλλοιώνει τη φυσιογνωμία της περιοχής. Αντίθετα, λόγω της υποχώρησης από την οικοδομική γραμμή και τις δενδροφυτεύσεις οι νέες οικοδομές καθίστανται πλέον διακριτικές. Οι αποστάσεις των νέων κατασκευών από το μνημείο είναι λίαν ικανοποιητικές. Επισημαίνουμε ότι πολλάκις έχουν δοθεί εγκρίσεις ανέγερσης νέων οικοδομών σε πολύ μικρότερες αποστάσεις από μνημεία…. Η Διεύθυνση μας εισηγείται την έγκριση της υποβληθείσας μελέτης υπό τον όρο το Συγκρότημα των δύο κατοικιών που είναι εγγύτερα προς το μνημείο να μετακινηθεί κατά τέσσερα μέτρα (4 m) ανατολικά. Με τη μετακίνηση αυτή το Συγκρότημα θα απέχει 18m από το πλησιέστερο σημείο της πλαϊνής όψης του διατηρητέου».
Κατόπιν των ανωτέρω, εκδόθηκε η πράξη του Υπουργού Πολιτισμού με την οποία εγκρίθηκε η ως άνω μελέτη, υπό τους όρους που είχε θέσει και το Κεντρικό Συμβούλιο Νεότερων Μνημείων.
Στην ίδια δε πράξη ορίζεται να κατατεθεί η οριστική μελέτη προς έγκριση στη Διεύθυνση Νεότερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς. Ακολούθως, ο κάτοικος Ιαλυσού συμμορφούμενος προς τους τιθέμενους όρους υπέβαλε τη μελέτη με νέα σχέδια, εγκριθέντα, ήδη, με την από 1.6.2006 πράξη θεώρησης της ανωτέρω αρμόδιας Διεύθυνσης.
Το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε ότι, μη νομίμως επιχειρείται με την απόφαση μερικός αποχαρακτηρισμός του περιβάλλοντος χώρου εφόσον δεν διαπιστώθηκε αιτιολογημένα ότι ο χαρακτηρισμός είχε γίνει χωρίς να συντρέχουν οι προϋποθέσεις του νόμου ή ότι εμφιλοχώρησε πλάνη περί τα πράγματα.
