Οι χειμερινοί μήνες και οι αρχές της άνοιξης είναι η εποχή της έξαρσης τόσο για τη γρίπη όσο και για άλλες ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος. Την περίοδο αυτή, τα ιατρεία, τα τμήματα επειγόντων περιστατικών, οι κλινικές των νοσοκομείων αλλά και οι Μονάδες Εντατικής Θεραπείας καλούνται να αντεπεξέλθουν σε ένα μεγάλο αριθμό ασθενών που έχει ανάγκη διάγνωσης και θεραπείας. Οι ασθενείς όμως με γρίπη παρουσιάζουν πολλές φορές συμπτώματα παρόμοια με αυτά άλλων ιών, όπως αυτών που προκαλούν το κοινό κρυολόγημα, και άλλες αναπνευστικές λοιμώξεις. Υπάρχει λοιπόν ανάγκη για ειδική, γρήγορη και αξιόπιστη διάγνωση της γρίπης, καθώς αυτή πολύ συχνότερα συσχετίζεται με σοβαρές κλινικές επιπλοκές, που σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις μπορεί να έχουν δυσμενή πορεία και να απαιτήσουν νοσηλεία σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας.
Για την έγκαιρη και κατάλληλη αντιμετώπιση της γρίπης, έχει ιδιαίτερη σημασία να γνωρίζουμε ποια άτομα έχουν προδιαθεσικούς παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα εκδήλωσης σοβαρής λοίμωξης, όπως επίσης τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα των ασθενών αυτών.
Στα άτομα με τέτοιους παράγοντες κινδύνου συμπεριλαμβάνονται: α) οι έγκυοι γυναίκες, ιδιαίτερα όσες βρίσκονται στο 2ο και το 3ο τρίμηνο της κύησης, β) τα άτομα με χρόνια νοσήματα του αναπνευστικού συστήματος (όπως το άσθμα και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια), γ) τα άτομα με χρόνια καρδιαγγειακά νοσήματα (όπως η καρδιακή ανεπάρκεια), δ) τα άτομα με μεταβολικές διαταραχές (όπως ο σακχαρώδης διαβήτης ή η παχυσαρκία), ε) τα άτομα με χρόνια νεφρική ή ηπατική νόσο, στ) τα άτομα με χρόνιες νευρολογικές παθήσεις, ζ) τα ανοσοκατεσταλμένα καρκινοπαθή άτομα (όπως η HIV λοίμωξη, οι κακοήθειες ή η λήψη χημειοθεραπευτικών/ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων) και η) τα άτομα ηλικίας μεγαλύτερης των 65 ετών.
Σε ασθενείς που ανήκουν στις παραπάνω ομάδες, η επιδείνωση της νόσου μπορεί να είναι ταχεία και μπορεί να παρατηρηθεί ακόμα και μέσα σε 24 ώρες από την έναρξη των συμπτωμάτων.
Για το λόγο αυτό, οι ασθενείς υψηλού κινδύνου για την εκδήλωση σοβαρής νόσου ή επιπλοκών της γρίπης πρέπει να είναι ενήμεροι’για την έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων της γρίπης (αιφνίδια έναρξη έντονων συμπτωμάτων, όπως υψηλού πυρετού, έντονης κόπωσης και μυαλγιών, πονοκεφάλου και βήχα), που συνιστούν ένδειξη άμεσης ιατρικής αξιολόγησης αλλά και ανάγκη κατάλληλης διάγνωσης και στενής ιατρικής παρακολούθησης. Ιδιαίτερη σημασία έχει επίσης αν τα συμπτώματα αυτά εκδηλώνονται τη χρονική περίοδο που υπάρχει έξαρση της γρίπης (από τον Δεκέμβριο μέχρι τον Μάρτιο).
Συμπτωματολογία
Συμπτώματα ενδεικτικά σοβαρής λοίμωξης από τον ιό της γρίπης είναι αυτά που υποδηλώνουν ανεπαρκή οξυγόνωση και καρδιοαναπνευστική ανεπάρκεια, νευρολογική επιπλοκή (διαταραχή του επιπέδου συνείδησης, λιποθυμία, ζάλη, λήθαργος, σπασμοί, συγχυτικά φαινόμενα, σοβαρή αδυναμία ή παράλυση), σοβαρή αφυδάτωση (μειωμένη δραστηριότητα, ζάλη, ολιγουρία ή λήθαργος, ιδιαίτερα στα παιδιά), παράταση των συμπτωμάτων (όπως υψηλός πυρετός για περισσότερο από 72 ώρες) ή ενδείξεις δευτερογενούς βακτηριακής λοίμωξης.
Στις περιπτώσεις που ο ασθενής εμφανίσει συμπτώματα γρίπης και συγχρόνως υπάρχουν προδιαθεσικοί παράγοντες για σοβαρή λοίμωξη ή όταν υπάρχουν ενδείξεις σοβαρής λοίμωξης, ανεξάρτητα από το αν υπάρχουν ή όχι προδιαθεσικοί παράγοντες, συνιστάται η διενέργεια κατάλληλων διαγνωστικών εξετάσεων και η χορήγηση της κατάλληλης αντι-ιικής θεραπείας.
Διαγνωστικές εξετάσεις
Για τη διάγνωση της γρίπης διατίθενται τόσο ταχείες εργαστηριακές μέθοδοι όσο και ειδικές μοριακές εξετάσεις, που απαιτούν πιο εξειδικευμένα εργαστήρια. Τα γρήγορα διαγνωστικά τεστ ανιχνεύουν την παρουσία πρωτεϊνών των ιών της γρίπης τύπου Α και Β στις εκκρίσεις του αναπνευστικού συστήματος ή στο φαρυγγικό επίχρισμα και παρέχουν απάντηση σε λιγότερο από μία ώρα. Το κύριο πλεονέκτημα των δοκιμασιών αυτών είναι η ταχύτητα στην εκτέλεσή τους, ενώ οι μοριακές εξετάσεις εμφανίζουν μεγαλύτερη διαγνωστική ευαισθησία και μπορούμε να έχουμε αποτέλεσμα σε λίγες ώρες.
Οι διαγνωστικές εξετάσεις της γρίπης επιτρέπουν την άμεση λήψη διαγνωστικών και θεραπευτικών αποφάσεων για τον ασθενή, όπως είναι η λήψη αντι-ιικών φαρμάκων ή η διακοπή των αντιβιοτικών.
Επειδή βέβαια μπορεί να συνυπάρχει λοίμωξη από άλλους αναπνευστικούς ιούς ή βακτήρια, σε ορισμένες περιπτώσεις θα πρέπει να πραγματοποιείται ταυτόχρονα και ο αντίστοιχος εργαστηριακός έλεγχος, κατά την κρίση του γιατρού και με βάση την κλινική εικόνα του ασθενούς.
Η έγκαιρη διάγνωση της γρίπης επιτρέπει επίσης την αποφυγή ειδικών διαγνωστικών παρεμβάσεων και τη μείωση της παραμονής του ασθενούς στα τμήματα επειγόντων του νοσοκομείου.
Σε καμία περίπτωση, πάντως, η αναμονή των αποτελεσμάτων της ειδικής εργαστηριακής εξέτασης δεν πρέπει να καθυστερεί τη λήψη προφυλακτικών μέτρων ή την έναρξη αντι-ιικής αγωγής, εάν πιθανολογείται λοίμωξη από τον ιό της γρίπης.
Αντι-ιική θεραπεία
Επιπρόσθετα, η έγκαιρη χορήγηση αντι-ιικής θεραπείας προλαμβάνει επιπλοκές, που σε κάποιες περιπτώσεις απαιτούν νοσηλεία σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας ή και δυσμενή κατάληξη για τον ασθενή. Ολα τα παραπάνω έχουν ακόμη μεγαλύτερη σημασία στις μέρες μας, που εν μέσω της σοβαρής οικονομικής κρίσης πολλές ειδικές Μονάδες Εντατικής Θεραπείας είναι υποστελεχωμένες ή κλειστές.
Πέρα από την ειδική διάγνωση και αντιμετώπισπ της γρίπης, δεν θα πρέπει να παραμελούνται τα ενδεικνυόμενα μέτρα ατομικής και κοινωνικής αναπνευστικής υγιεινής, που περιλαμβάνουν την τήρηση των βασικών προφυλάξεων για τη μετάδοση της γρίπης (καλός αερισμός των χώρων, αποφυγή συνωστισμού, καλό πλύσιμο των χεριών κ.ά.), όπως και τον εμβολιασμό των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού και του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού.
Τα τελευταία χρόνια, που επανεμφανίστηκε έπειτα από πολύ καιρό το ενδεχόμενο πανδημικής γρίπης, η ευαισθητοποίηση τόσο της κοινότητας όσο και των γιατρών είναι αυξημένη.
Η παγκόσμια επιφυλακή των τελευταίων χρόνων για την αποφυγή της πανδημικής γρίπης οδήγησε σε καλύτερη ενημέρωση του πληθυσμού και αυξημένη λήψη των ενδεδειγμένων προληπτικών, διαγνωστικών και θεραπευτικών μέτρων.
Στο πλαίσιο αυτό, και περισσότερο στη χώρα μας, λόγω της οικονομικής κρίσης που δεν επιτρέπει περιττή απώλεια εργατοωρών και σπατάλη πόρων, είναι πολύτιμη η συμβολή του εργαστηρίου για την έγκαιρη διάγνωση της γρίπης αλλά και του κλινικού γιατρού, για τη χορήγηση της κατάλληλης θεραπείας και την αποφυγή επιπλοκών από τη νόσο.
Αθανάσιος Τσακρής
Καθηγητής
Μικροβιολογίας, Ιατρικής Σχολής Παν/μίου
Αθηνών, συνεργάτης ΚΕΕΛΠΝΟ
