Η απολογία ενός μισθωτολόγου (DE PROFUNDIS)

Δεν συνηθίζεται να αναγράφονται ποιήματα στις προτάσεις. Και εγώ αναφέρομαι πρώτη φορά σε ποίημα σε προτάσεις, μετά 39 χρόνια δικηγορίας
Ο πρώτος όμως από εμάς θα κάνει μία εξαίρεση, διότι όπως θα διαπιστωθεί παρακάτω το ποίημα του Μεγάλου Καβάφη, με δύο παραδοχές τον φωτογραφίζει. Το ποίημα έχει τίτλο «ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΣΚΑΛΙ».
Κάνω δύο παραδοχές ότι ο νέος ποιητής Ευμενής είμαι εγώ ο δικηγόρος Π. Παρασκευάς και ότι το ειδύλλιο του ποιήματος είναι το βιβλίο μου Εμπορικές Μισθώσεις.
Και αναλύω το ποίημα μετά από αυτές τις δύο παραδοχές.
Θα βγάλω από την καρδιά μου όλα όσα ήταν κρυμμένα επί 25 χρόνια. Θα εκμυστηρευθώ καταστάσεις που κανείς δεν γνώριζε μέχρι σήμερα. Θα τα πω όλα τέλος πάντων. Για παράδειγμα ποιος γνώριζε ότι ήμουνα πολύ φιλόδοξος, πάρα πολύ φιλόδοξος και επιθυμία μου ήταν να συγγράψω ένα νομικό βιβλίο που να κυκλοφορήσει από κάποιο Κεντρικό Εκδοτικό Οίκο σε όλη την Ελλάδα, κάτι που έγινε.
Πράγματι «είναι ψηλή πολύ ψηλή», η σκάλα των Εμπορικών Μισθώσεων. Είχα απέναντί μου τον αείμνηστο Φίλιο με 10 εκδόσεις, τον πολυγραφότατο Παπαδάκη, που τον δέχεται η νομολογία, τον Κατρά, τον Αρχανιωτάκη, τον Τσούμα. Είχα απέναντί μου πραγματικούς Γίγαντες των εμπορικών Μισθώσεων.
Ποιος θα μπορούσε να φαντασθεί την ικανοποίησή μου όταν οι εμπορικές μισθώσεις ήλθαν στα χέρια μου. Έγιναν ένα μέρος του εαυτού μου οι μισθώσεις μου. Με το βιβλίο μου με συνδέει «ερωτική σχέση». Είναι δυνατόν άνθρωπος να ερωτευθεί πράγμα. Ναι είναι. Εγώ αισθανόμουνα ερωτευμένος με το βιβλίο μου.
Ποιος γνωρίζει τι θυσίες έκανα για να πετύχω τον παραπάνω στόχο μου. Αποχή από όλα κυριολεκτικά απ’όλα. Εγώ δεν ήμουνα δικηγόρος που συγγράφει. Ήμουνα φυλακισμένος στο Γκουαντανάμο. Ναι λοιπόν στο Γκουντανάμο.
Αλλά οι στιγμές που έζησα συγγράφοντας, ερευνώντας, επινοώντας είναι ανεπανάληπτες. Δεν θα ήταν υπερβολή αν έλεγα ότι ήταν από τις ευτυχέστερες στιγμές της ζωής μου. Το καλό μέρος του εαυτού μου. Τις νοσταλγώ, πολύ, πάρα πολύ, πάρα πάρα πολύ. Και τι δεν θα έδινα να τις ξαναζήσω. Όταν ανακάλυπτα κάτι νέο, κάτι αξιόλογο κάτι αξιοσημείωτο τρανταζόμουνα ολόκληρος και έκοβα βόλτες στο γραφείο μου για να συνέλθω. Πετούσα στα σύννεφα και απολάμβανα το εύρημα. Η συγγραφική μου έκτη αίσθηση βρισκόταν στην απόλυτη ικανοποίηση της.
Ρωτούσα τον εαυτό μου, υπάρχουν λοιπόν τέτοιες απολαύσεις στη ζωή. Μήπως στην ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ του Καβάφη περιλαμβάνονται τέτοιες απολαύσεις. Μήπως πρέπει να περιβάλλεσαι από πεδίο ιδεών ώστε να αντιληφθείς αυτές τις απολαύσεις.
Ευτυχώς που συνεχίζω να μελετώ σε πιο ήπιους ρυθμούς Καλώς ή κακώς η ηλικία μου δεν μου επιτρέπει επανέκδοση του Βιβλίου.
Και ποιος θα μπορούσε να φαντασθεί τον φόβο και τον τρόμο μου, όταν-ανέλαβαν-το έργο τους οι «ΝΟΜΟΘΕΤΕΣ οι Εκδοτικοί οίκοι, οι αναγνώστες του βιβλίου μου». Και αν κρινόμουνα «τυχοδιώκτης» από τους «ΝΟΜΟΘΕΤΕΣ» (= καταξιωμένοι ομότεχνοι, άξιοι και ταλαντούχοι κριτές) τότε 25 ετών δουλειά ή και περισσότερο θα ήταν άχρηστη. Και κυρίως η φιλοδοξία μου δεν θα υλοποιείτο. Το βιβλίο μου θα έμενε στα ράφια των Εκδοτικών Οίκων.
Η φιλοδοξία για την οποία υπέστην σωρεία στερήσεων, δεν θα ικανοποιείτο. Ποια Σάββατα, ποιες Κυριακές, ποια Χριστούγεννα, ποιες Πρωτοχρονιές, ποια Πάσχα, ποια 15 Aυγούστου. Όλες αυτές τις αργίες εγώ ήμουνα κλεισμένος στο γραφείο μου και δούλευα. Ήταν βλέπετε και η φιλοδοξία μου. Δεν μπορούσα να απαλλαγώ από τη φιλοδοξία μου και να τα παρατήσω όλα τέλος πάντων και ας μην έβγαινε και το βιβλίο μου.
Κυκλοφόρησε λοιπόν το βιβλίου μου σε όλη την Ελλάδα;;; Αναμφίβολα ΝΑΙ.
Δεν είναι οι πωλήσεις οι οποίες ανέρχονται σε 1079 πανελλαδικώς, δεν είναι οι επιστροφές οι οποίες ανέρχονται στον ασήμαντο αριθμό των 2, οι οποίες μπορεί να οφείλονται και σε κακέκτυπα βιβλία.
Είναι τα τηλέφωνα από όλη την Ελλάδα. Σταθερό περιεχόμενο κάθε τηλεφωνήματος από τη λοιπή πλην Ρόδου Ελλάδα. Σας τηλεφωνώ… από αγόρασα το βιβλίο σας, συγχαρητήρια. Παρακαλώ μπορείτε να με βοηθήσετε στο τάδε θέμα…
Και αυτά τα τηλεφωνήματα δεν ήταν λίγα ήταν πάρα πολλά. Και η δική μου ανταμοιβή ήταν ότι είχα περισσότερους προβληματισμούς, περισσότερες εμπειρίες, από την ύλη των εμπορικών μισθώσεων. Αυτό γιατί δεν εγκατέλειψα τις εμπορικές μισθώσεις. Συνεχίζω να τις μελετώ. Η όλη αυτή περιπέτεια των εμπορικών μισθώσεων με έκανε να συνεχίζω να μελετώ Σαββατοκύριακα και εορτές, έστω με πιο ήπιους, πιο ανθρώπινους ρυθμούς. Ικανοποιήθηκε λοιπόν η φιλοδοξία μου. Και φυσικά οι εκτός Ρόδου συνάδελφοι δεν ρωτούσαν κάποιο τυχοδιώκτη, διότι τότε θα έπαιρναν λανθασμένη απάντηση και θα έχαναν την υπόθεση. Μ’ άρεσαν αυτές οι ερωτήσεις: Πάρα πολύ. Προερχόντουσαν από «ΝΟΜΟΘΕΤΕΣ». Αυτοί έκριναν το βιβλίο μου.
Και δεν ήταν μόνο οι 1079 που με ενέγραψαν στο μητρώο των μισθωτολόγων, που προανέφερα. Κάθε βιβλίο δεν διαβάζεται μόνο από αυτόν που το αγοράζει, αλλά και από τους συστεγασμένους δικηγόρους, τα γειτονικά γραφεία κυρίως όμως από τους αναγνώστες των βιβλιοθηκών. Ένας που πηγαίνει να αγοράσει ένα βιβλίο δεν το αγοράζει στα τυφλά, ιδίως όταν ο συγγραφέας είναι άγνωστος όπως εγώ, ερωτά τον εκδοτικό οίκο για την κυκλοφορία του, το ξεφυλλίζει ή ερωτά άλλους συναδέλφους που το αγόρασαν.
Δεν είναι το ότι στους Δικηγόρους της Ρόδου επικράτησε το «Παρασκευάς = Μισθώσεις και Μισθώσεις = Παρασκευάς». Αυτή η κατάσταση με ωφέλησε πάρα πολύ γιατί προβληματιζόμουνα σε θέματα Εμπορικών Μισθώσεων που απασχολούσαν Δικηγόρους της Ρόδου. Είναι γεγονός ότι δεν τα ήξερα όλα, κάθε άλλο, πάντα κάτι «έκλεβα» από τους προβληματισμούς των συναδέλφων.
Στο ποίημα φωτογραφία μου ο Καβάφης εκθέτει.
«Και αν είσαι στο σκαλί το πρώτο πρέπει να είσαι περήφανος κι ευτυχισμένος».
Εδώ που έφθασες λίγο δεν είναι, τόσο που έκανες μεγάλη δόξα».
Και παρακάτω
«Κι’ αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει»
Αλήθεια πόσοι είναι αυτοί, πλην καθηγητών, που έγραψαν νομικά βιβλία.
Και παρακάτω
«Εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο πρέπει με το δικαίωμα σου νά’ σαι πολίτης εις «των ιδεών την πόλη»
Και ποια είναι «η πόλη των ιδεών».
Η ιδέα είναι η υπερηφάνεια η εκτίμηση, η πόλη του πνεύματος.
«Και δύσκολο στην πόλη είναι και σπάνιο να σε πολιτογραφήσουν», να σε γράψουν στον κατάλογο των πολιτών, να σε κάνουν πολίτη, να σου απονεμηθούν τα δικαιώματα του πολίτη, να σε γράψουν σε μητρώο πολιτών.
Και ποια ήταν η πολιτογράφηση για μένα. Μα η ένταξη στους μισθωτολόγους. Αυτό ζητούσα άλλωστε.
«Στην αγορά της βρίσκεις νομοθέτες (= κριτές) που δεν γελά κανένας τυχοδιώκτης»
= ατάλαντος που προσπαθεί να εξαπατήσει για τα προσόντα, του προσπαθεί να πολιτογραφηθεί λάθρα και χωρίς να έχει προσόντα.
Εγώ όμως είχα δώσει τα πάντα για το βιβλίο μου. Ενώ το μυαλό μου έτρεχε συνήθως με 3 – 4.000 στροφές, εγώ το έβαλα να τρέχει με 10.000 στροφές. Φοβόμουνα για την πνευματική μου υγεία.
Η αναγραφή της νομολογίας με εξόντωσε. Χιλιάδες φωτοτυπίες στο γραφείο μου, τις οποίες μελετούσα παράγραφο – παράγραφο, γραμμή – γραμμή, λέξη – λέξη. Η νομολογία όμως δεν έχει στατικό χαρακτήρα, έχει δυναμικό χαρακτήρα. Κάθε απόφαση μπορεί να παραπέμπει σε άλλες 5 ή 10 αποφάσεις. Θα έπρεπε να τις βρω και αυτές. Η Βιβλιοθήκη του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών έγινε το μόνιμο στέκι μου στα ταξίδια μου στην Αθήνα.
Και η «ΝΟΜΟΣ». Η «ΝΟΜΟΣ». Εδεινοπάθησε από εμένα.
Και οι διχογνωμίες: Και αυτές με εξόντωσαν. Δεν μπορούσα να παραπέμπω για τις διχογνωμίες στα άλλα συγγράμματα. Έπρεπε να έχω και δικές μου γνώμες. Και οι δικές μου γνώμες έπρεπε να έχουν αιτιολογία. Αλλιώς οι «ΝΟΜΟΘΕΤΕΣ» (καταξιωμένοι ομότεχνοι, άξιοι και ταλαντούχοι κριτές) ήσαν έτοιμοι να με αποκαλέσουν «τυχοδιώκτη» = αντιγραφέα.
Και η συγγραφή. Είναι λοιπόν τόσο εύκολο να συγγράψεις ένα βιβλίο νομικού περιεχομένου: Το αντίθετο συμβαίνει. Ορισμένα μέρη τα έγγραφα κατ’ ευθείαν. Σε άλλα μέρη επανερχόμουνα και 5 και 10 και 15 και 20 φορές. Μόνο όταν ήμουν απόλυτα ικανοποιημένος από το κείμενο μου τέλειωνα με αυτό.
Επομένως με πολιτογράφησαν οι «ΝΟΜΟΘΕΤΕΣ» = οι κριτές με ενέγραψαν στον κατάλογο των μισθωτολογων, απονεμήθηκαν τα δικαιώματα του μισθωτολόγου σ’εμένα.
O Καβάφης όμως πέτυχε και κάτι άλλο. Να με εντάξει στων «ΙΔΕΩΝ ΤΗΝ ΠΟΛΗ». Τέτοια έκφραση, τέτοια έννοια «ΣΤΩΝ ΙΔΕΩΝ ΤΗΝ ΠΟΛΗ» μόνο ο Καβάφης θα μπορούσε να επινοήσει.
Και καταλήγει.
«Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι. Τόσο που έκανες μεγάλη δόξα».
(δις, στίχος 15 και στίχος τελευταίος}».
Ώστε χορηγείται = παρέχεται = προσάπτεται, κατά τον Καβάφη
«μεγάλη δόξα» ναι μεγάλη δόξα
ΣΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ». ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ.
ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΧΡΗΣΤΟΥ ΡΩΜΑ ΑΠΟ ‘Κ.’Π. ΚΑΒΑΦΗ
ΤΟ ΠΤΩΤΟΣΚΑΛΙ 105Σ